مجتبی همتی فر

منطقه پرواز آزاد!
(به بهانه آغاز اکران فیلم منطقه پرواز ممنوع )
13980817

پیش‌نوشت به همه‌ی پدر و مادرهای دلسوز؛ مربیان پرورشی؛ مدیران مدارس و مربیان تشکل‌های تربیتی و روحانیون مسجدی؛ همت کنیم تا همه نوجوانان دور و برمان فیلم سینمایی «منطقه پرواز ممنوع» را ببینند (به ویژه ابتدایی دوم و متوسطه اول).
اما درباره فیلم:
1ـ «منطقه پرواز ممنوع» به خوبی «دنیای نوجوان» را به قاب تصویر کشیده است؛ دنیای نوجوان و برای نوجوان که گم‌شده‌ی این روزهای ماست.
بنا به شواهد، ما فعالان فرهنگی و تربیتی بیشتر منفعلیم! مثلاً «کودکی» برایمان آنگاه مهم می‌شود که مطالعات آن‌وری‌ها و فعالیت‌هایشان اهمیت این دوره را برجسته می‌کند و تازه ما هم به صورت انفعالی روایت آن‌ها را می‌پذیریم و به تکاپو می‌افتیم که چرا خفته‌اید، باید کاری کرد. آنگاه در «کودکی‌زدگی» تا بدانجا پیش می‌رویم که نوجوانی و جوانی و بزرگسالی را تقریباً فراموش می‌کنیم! در حالی که نوجوانی به عنوان دوره هویت‌یابی، اگر مهم‌تر از کودکی نباشد، کم‌اهمیت‌تر نیست. فیلم از این جنبه ارزشمند است و افقی را پیش روی نظام تعلیم و تربیت ما می‌گشاید که باید آن را غنیمت شمرد.
2ـ «منطقه پرواز ممنوع» یک فیلم «نوجوانانه» است و دوره نوجوانی اقتضائاتی دارد، مثل گروه‌گرایی، استقلال‌طلبی، نیاز به جدی گرفتن فعالیت‌ها و دغدغه‌ها از سوی بزرگترها و مسئولیت‌دهی، دنیای رویایی و تا حدی زیادی نیاز به فرصت تجربه و کسب موفقیت با چاشنی هیجان و ریسک.
یک قوت فیلم ترسیم فضای این چنینی در قالب یک سناریوی محکم و گیراست که هم برای نوجوانان جذاب است و هم برای مربیان و پدر و مادرها تا نحوه برخورد مناسب با این سن را ببینند. البته بزرگترها باید مراقب باشند که داستان و روایت فیلم را با منطق بزرگسالانه قضاوت نکنند! فیلم را باید نوجوانانه دید.
3ـ «منطقه پرواز ممنوع» مسایل راهبردی ایران امروز را به صورتی منسجم و نرم معرفی می‌کند، «پیشرفت علمی و فناوری و حسادت و عداوت دشمنان»، «تولید ملی و سبک زندگی در مقابل روحیه توأمان ناامیدی و مصرف‌گرایی»، «معناداری جبهه مقاومت و دفاع از حریم اسلام ناب»، «استمرار دشمنی‌ها در قالب شعارهای عامه‌پسندی مثل توسعه، رفاه و محیط زیست».
یکی از نیازهای مردمان ما به ویژه نوجوانان، آشنا شدن عمیق با این مسایل «راهبردی» و همدلی و همراهی با آن‌هاست. طبیعتاً با معرفی صحیح این مسایل، بسیاری از شبهات رفع و حرکت انقلاب ما پرشتاب‌تر خواهد شد. فیلم توانسته به نحوی سازوار همه این پیام‌ها را بدون اینکه مخاطب را بیازارد، در خود جای دهد. البته این امر باعث چگال شدن فیلم شده و لازم است برای تفصیل آن‌ها در پیوست‌های برنامه‌ای فیلم فکری کرد.
4ـ «منطقه پرواز ممنوع» فیلمی است که به «تربیت حماسی» نوجوانان کمک می‌کند و «شور و هیجان آرمان‌خواهانه همراه با شعور» را لااقل برای چند روزی در آن‌ها به وجود می‌آورد. این مضامین، نیاز جدی بچه‌های امروزی ماست و حتماً باید برای پرورش و استمرار آن بعد از فیلم هم فکر کرد و کمک‌یار تیم سازنده فیلم بود. ادامه فیلم به صورت کتاب و پویانمایی، طراحی و اجرای اردوهای تربیتی با مضامین نزدیک به فیلم، تولید محصولات فرهنگی هویتی نوجوانانه (مثل دست‌بند و گردن‌بند) و ... بعضی از ایده‌های اولیه است که جا دارد بیشتر پخته شوند.
و چند نکته:
1ـ «منطقه پرواز ممنوع» به نوعی یک فیلم پسرانه است و تا حدی به اقتضائات دخترانه نپرداخته است. البته این کاستی، به این معنا نیست که دختران نوجوان سرزمینم بهره‌ای از فیلم نمی‌برند، اما کاش به این وجه هم توجه می‌شد.
2ـ یکی از نقدهای وارده به فیلم، به رسمیت شناختن و ترویج «فرار از مدرسه» ‌است. نکته قابل تأملی است! اما به نظر می‌آید در عین اینکه در عین اینکه باید مراقب باشیم تا همچون «عصر جدید» ایده‌ی مدرسه‌زدایی را دامن نزنیم، باید حواسمان باشد در چارچوب «مدرسه کنونی» هم گیر نکنیم. تعلیم و تربیت اسلامی، «تکلیف‌گرا» است و گاهی چارچوب مدرسه همچون دیگر ساختارها و نظم مدرن برای انجام مسئولیت و تکلیف تنگ هستند. لزوماً نباید اصل مدرسه را نفی کرد، بلکه باید به بازسازی مفهومی و ساختاری آن پرداخت تا با تعلیم و تربیت اسلامی هماهنگ شود.
3ـ همچنان که دوستان دیگر در تحلیل این فیلم اشاره کرده‌اند، یکی از نقاط قوت فیلم «باز کردن افق فراملی و جهان‌وطنی» است: نوجوان افغان در کنار نوجوانان ایرانی. اما گویا سازندگان نتوانسته‌اند از کلیشه‌ها عبور کنند و نخبگی برادران افغانستانی را هم در پیشبرد این عملیات نشان دهند و به برخی از کارهای روزمره محدودش کرده‌اند.
خداقوت به همه رفقای سازنده فیلم؛
روح همه‌تون شاد!