عرشیا برجعلی

پس از شصت سال، هنوز مبهوت کننده و نفس گیر. کمتر فیلمی را مخصوصا در ژانر ترسناک میتوان پیدا کرد که حتی برای بار دوم، با وجود اطلاع تام بیننده از وقایع پیش رو، هنوز بتواند او را میخکوب کند. فیلم «پرندگان» هیچکاک شاهکاری است که با جلوه های ویژه اگزجره و به ظاهر پرطمطراق یا افکت های صوتی و موجودات خیالی مخاطب را به هراس نمی کشد، بلکه با چیزی این کار را می کند که شاید کسی فکر ترسیدن از آن را هم نکند، یعنی «پرنده»، آری! ساده فیلم ساختن، سخت ترین کار در سینما است و هیچکاک برای بار چندم این کار را به بهترین شکل ممکن انجام داده است. شروع فیلم نویدی از یک فیلم ترسناک نمی دهد چرا که هیچکاک قصد دارد ذره ذره مخاطب را به ژرفای رعب برده و هرچه فیلم بیشتر جلو می رود تماشاگر نیز ناچار است در فضا و پیرنگ فیلم، غرق شود و تا پایان، نخواهد توانست از آن دست بکشد. دوری زیبا و عامدانه هیچکاک از نماد و ارائه یک سینمای اوبژکتیو این بار نیز کاملا مشهود است، وی هیچ یک از شخصیت ها و مهم تر از آن پرندگان را در پوسته پوشالی نماد نمی گذارد و در طول فیلم هرگز نخواهیم فهمید دلیل واقعی هجوم پرندگان چیست، نه از رادیو و نه به شکل محسوسی از دیگر نقاط فیلم، تنها مفهومِ، نه نماد، قابل برداشت این است که «ملانی»، که از همان ابتدای فیلم همراه با پرندگان به تصویر کشیده می شود، این بار نیز با ورود خود، پرندگان را به آن دهکده می آورد، در همین بین لازم به ذکر است که استاد نمای معرف، یعنی هیچکاک، این بار نیز با همین تکنیک شهر شلوغ ابتدای فیلم و دهکده آرام، که مصداق همان آرامش پیش از طوفان است، را به خوبی با چند نما به سرعت و دقت به مخاطب می شناساند. شخصیت پردازی هیچکاک توام با فضاسازی بی نقصش، آنقدر دقیق و کافی است که مخاطب را از قله همزادپنداری فراتر برده و هنگامی که پرندگان به پرسوناژ ها و محیط هجوم می آورند گویی به مخاطب حمله می کنند. لحظات پایانی فیلم اما آنچنان خوب است که نفس کشیدن مخاطب در آن قدم زدن های نهایی میچ در میان پرندگان، امری است بسیار دشوار. لحظه پایانی که درِ ماشین بسته می شود، گویی آب سردی بر روح تماشاگر ریخته می شود اما کماکان تا زمان نمایان شدن تیتراژ پایانی، با آن نما و میزانسن شاهکار، نمی توان از فیلم چشم برداشت و باور کرد که هیچکاک و پرندگانش دست از سر مخاطب برداشته اند.