‏جمال شورجه‏
Jamal Shorjeh

رزمنده پایبند جبهه فرهنگ

جمال شورجه بی‌شک یکی از معدود فیلم‌سازان سینمای ایران است که دغدغه ساخت آثار پرمحتوا و ارزشی خصوصاً درباره سینمای دفاع مقدس را دارد. وی که تاکنون فیلم‌هایی چون «لبه تیغ»، «حماسه مجنون»، «وعده دیدار» و ... را کارگردانی کرده و معتقد است هرچقدر از دوران اوایل انقلاب و دوران دفاع مقدس دور می‌شویم این دغدغه‌ها خصوصاً میان هنرمندان و سینما گران بنا به دلایل مختلف کم شده است. جمال شورجه  یکی از چهره‌های مطرح و شناخته‌شده سینمای انقلاب است. از ابتدای انقلاب فعالیت‌های سینمایی‌اش را شروع کرده و نکته جالب اینجاست که اصولش هیچ تغییری نکرده است.

خانواده
 جمال شورجه متولد سال 1333 در زنجان می‌باشد. او در خانواده‌ای شلوغ و کاملاً مذهبی پرورش یافت. در خانه پدری‌اش همیشه روضه‌خوانی برپا بود. 9 برادر داشت که یکی از آن‌ها از دنیا رفته است. شورجه می‌گوید چون تعدادمان زیاد بود همیشه نماز را جماعت به‌جا میاوردیم. او پایه و اساس جهان‌بینی و اعتقادات سفت و محکمش را پرورش در چنین خانواده‌ای می‌داند و در پاسخ به این سؤال که چرا پس از این‌همه سال اعتقاداتش رنگ نباخته، می‌گوید: «خانواده در شکل‌دهی اعتقادات بچه‌ها نقش مؤثری دارد و بعد از خانواده مدرسه است که بخشی از ایدئولوژی و جهان‌بینی بچه‌ها را شکل می‌دهد. اما نقش خانواده و بخصوص مادر در تربیت فرزندان بسیار تعیین‌کننده است. خانواده ما کاملاً مذهبی بود.» او زمانی که 9 سال داشت به همراه خانواده‌اش به تهران آمد.

علاقه به هنر
 جمال از همان کودکی علاقه زیادی به هنر داشت و در کنار چند تا از برادرانش فعالیت‌هایی در این زمینه نیز انجام می‌داد. نقاشی را از دوران دبیرستان آغاز کرد. همان زمان برای نقاشی‌هایش چندین جایزه هم گرفت. برای همین مصمم شد تحصیلاتش را در همین حیطه ادامه دهد. در دبیرستان هنر خواند و برای ورود به دانشگاه رشته گرافیک را برگزید. فعالیت‌های هنری او در جریان‌های انقلاب سال 57 رنگ و بوی جدی‌تری به خود گرفت. در جبهه فرهنگی مبارزات مشغول به کار شد و تابلوها و طرح‌های گرافیکی زیادی در این زمینه تولید کرد. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی فضا برای جذب دانشجویان عضو انجمن اسلامی چون جمال شورجه بازتر شده بود. او به همراه صد نفر دیگر برای تحصیل در رشته سینما به مرکز فیلم‌سازی اسلامی معرفی شد. در همان‌جا بود که شورجه الفبای سینما را آموخت.

سینما
 پس از مدتی جنگ تحمیلی آغاز شد و او به‌عنوان تصویربردار به جبهه‌های جنگ اعزام شد. هم‌زمان همکاری خود را با حوزه هنری آغاز کرد. بعد از بازگشایی دانشگاه هم به دانشگاه رفت تا تحصیلات سینمایی خود را کامل کند. لیسانس کارگردانی‌اش را از دانشگاه تهران گرفت. او سعی داشت تا از تمام پتانسیل موجود برای فیلم‌سازی استفاده کند و همین کار را هم کرد. در حوزه هنری فعالیت‌های او روزبه رز جدی‌تر و پررنگ‌تر می‌شد. ابتدا در واحد سمعی بصری حوزه هنری سازمان تبلیغات کار مونتاژ می‌کرد و همچنین ساختن فیلم‌های کوتاه مستند و داستانی را انجام می‌داد. عمده آثار کوتاه و مونتاژی که انجام می‌داد درزمینهٔ دفاع مقدس بود، چراکه به‌طور کل آن دوره از آموزش‌هایش هم‌زمان شده بود با جنگ تحمیلی. کمکم راهش را در سینما هم باز کرد. جمال شورجه در آثاری مانند «پرواز در شب» به کارگردانی مرحوم رسول ملاقلی‌پور و «شرایط عینی» به کارگردانی احمدرضا گرشاسبی و «الماس بنفش» به کارگردانی رحیم رحیمی پور به‌عنوان دستیار کارگردان حضور پیدا کرد. وی سرانجام در سال 1367 اولین فیلم سینمایی خود تحت عنوان «روزنه» را ساخت.

ازدواج
 جمال شورجه سال‌ها پیش در همان اوایل فعالیتش در حوزه هنری زندگی مشترک را با کمترین سرمایه و امکانات آغاز کرد. می‌گوید: «ده هزار تومان از برادر بزرگ‌ترم قرض گرفتم و محضر رفتیم و عقد کردیم و وسایل موردنیاز را هم خریدیم و ۵۰۰۰ تومان هم اضافه آمد!‌ مراسم عروسی نگرفتیم، مهمانی خصوصی و با حضور اقوام نزدیک برگزار کردیم و وسایل هم در حد نیازمان خریدیم.»

آثار
 فعالیت فیلم‌سازی جمال شورجه تا سال 1377 به‌طور مستمر ادامه داشت. تقریباً هرسال با یک فیلم به روی پرده‌ها می‌آمد. فیلم‌هایی همچون «شب دهم»، «عملیات کرکوک»، «حماسه مجنون» و ... که اکثرشان در ژانر دفاع مقدس بود. بعد از آن مدتی از فضا دور بود در سال 1382 با «وعده دیدار» به سینما بازگشت. «یاس‌های پنهان» و «سی‌وسه روز» آخرین ساخته‌های سینمایی جمال شورجه در سال‌های 88 و 89 بوده‌اند. شورجه برای فیلم «سی‌وسه روز» که روایت بانویی مبارز در جنگ سی‌وسه روزه لبنان را به تصویر می‌کشید، برنده جایزه حقوق بشر شد. او همچنین در سریال‌های پرطرفداری چون «مردان آنجلس» و «یوسف پیامبر» به‌عنوان مشاور کارگردان در کنار فرج‌الله سلحشور حضور داشت. بعد از فوت استاد سلحشور نیز کارگردانی پروژه عظیم و میلیاردی «حضرت موسی (ع)» به او واگذار شد. فیلم‌برداری این پروژه طبق آخرین اخبار (تا زمان تحریر این متن) قرار است در سال 1397 آغاز شود و 1400 به روی آنتن برود.

حال بده سینمای دفاع مقدس و گلایه از دولت یازدهم
 جمال شورجه از حال بد سینمای دفاع مقدس در سال‌های اخیر می‌گوید: «حقیقتاً حال سینمای دفاع مقدس خوب نیست. به سینمای دفاع مقدس متأسفانه خیلی پرداخته نشده است... ما برنامه‌ای مدون و اصول‌مند را در تولیدات آثار پرافتخارمان نه‌تنها درزمینهٔ به تصویر کشیدن دفاع مقدس بلکه در زمینه‌های دیگری مانند انقلاب،زندان‌ها و شکنجه‌ها و شهادت‌هایی که در به ثمر رسیدن انقلاب بوده است، نداریم... به‌حق موشک‌هایی می‌سازیم و آزمایش می‌کنیم... باید هم موشک درست کنیم و این‌ها ضمانت امنیت کشور ما است. اما اگر کشور خرج 2 تا 3 تا از این موشک‌ها را به حوزه فرهنگی و دفاع مقدس اختصاص دهد؛ می‌توانیم آثار فرهنگی را شلیک کنیم و به پرواز درآوریم و توجه دنیا را به این فیلم‌ها جلب کنیم. البته فیلم‌هایی که در این حوزه باشد.»

او در این زمینه گلایه‌ای را هم خطاب به دولت یازدهم دارد: «متأسفانه دولت یازدهم بیشتر به هنری توجه کرد که با ارزش‌ها و آرمان‌های انقلاب فاصله داشت. این دولت، از هنر بیشتر جهت سرگرمی یا بعضاً ترویج اباحه‌گری و سطحی‌نگری بهره برد و کمتر به هنر انقلابی و ارزشمند و جهت‌دار برای حل معضلات اقتصادی یا اجتماعی پرداخت. سمینارها و تعاملات با هنرمندان و نخبگان فرهنگی در جهت ترویج هنر سکولار و تفکر لیبرال و غیرانقلابی بود و هنرمندان انقلابی و ولایی در حاشیه یا غایب بودند. اگر هم در دولت یازدهم آثاری انقلابی ساخته شده به همت سپاه و بسیج بوده است.»