‏حمید سمندریان‏ (1310 - 1391)
Hamid Samandarian

حمید سمندریان فعالیت تئاتریش را حین تحصیل در دوره‎ی متوسطه آغاز کرد. وی در کلاس‌های تئاتر و هنرپیشگی حسین خیرخواه، شباویز و نصرت کریمی شرکت کرده‌است که زیر نظر عبدالحسین نوشین اداره می‌شد. سمندریان همچنین ویلون می‌نواخت و از شاگردان محمود ذوالفنون، برادر بزرگتر جلال ذوالفنون بود.

وی پس از اتمام دوره‎ی دبیرستان به اروپا سفر کرد و در آلمان دوره‎ی مهندسی شوفاژ سانترال را در دانشگاه صنعتی "برلین" گذراند اما بعد از آن به کنسرواتور عالی موسیقی و هنرهای نمایشی هامبورگ وارد شد. برخورد با تئاتر آن‌قدر برایش جذاب بود که مجالی برای موسیقی نمی‌گذاشت و به همین دلیل برای همیشه از موسیقی خداحافظی کرد.

سمندریان که در آلمان به جای مهندسی تأسیسات سر از کلاس‌های مارکس راینهارت درآورده بود، بعدها به مؤسسه‎ی "ادوارد مارکس" می‌پیوندد که در آن‌جا تئاتر را به طور جدی‌تر می‌آموزد. وی طی شش سال به صورت آکادمیک تحت آموزش ادوارد مارکس که یکی از استادان برجسته‎ی تئاتر بود اصول و مبانی کارگردانی و بازیگری را آموخت و همزمان در آلمان به صورت حرفه‌ای مشغول به کار شد.

وی پس از پایان این دوره به دعوت اداره‎ی "هنرهای نمایشی دراماتیک" اداره‎ی کل هنرهای زیبای ایران به کشور برگشت. سمندریان به دنبال اجرای تئاتر بود ولی پس از این‌ که تلویزیون راه خود را به خانه‌ها باز کرد به تیم وی برنامه‌ای تلویزیونی سفارش دادند ولی سمندریان از این اتفاق راضی نبود. به این ترتیب، نخستین کار حمید سمندریان تله‌تئاتر «جراحی پلاستیک» نوشته‎ی پیر فراری بود که در سال (۱۳۴۰) برای تلویزیون ملی ایران (ثابت پاسال) کارگردانی کرد. یک سال بعد، وی و تیمش در اداره‎ی "هنرهای دراماتیک" سالن ۵۰ تا۶۰ نفری درست کردند که چند برنامه‎ی تئاتری در آن اجرا شد. سمندریان اولین اثر خود، نمایش‌نامه‎ی «دوزخ یا در بسته» نوشته‎ی ژان پل سارتر را در تالار نوبنیاد به روی صحنه برد و فعالیت‌های خود را به شکل پیوسته در عرصه‎ی تئاتر ادامه داد؛ همچنین با همکاری مهدی فروغ به تأسیس هنرستان آزاد "هنرهای دراماتیک" که وابسته به هنرهای زیبای کل کشور بود دست زد.

پس از آن حمید سمندریان به دعوت مهندس هوشنگ، مهدی برکشلی و با همکاری مهدی نامدار دانشکده‎ی "تئاتر دانشگاه تهران" را بنیان گذاشتند و کار تدریس را بدون وقفه تا پایان عمر در دانشگاه‌های "تهران" و کلیه‎ی دانشگاه‌های تئاتری ادامه داد. همچنین در سال (۱۳۴۸) تدریس در دانشکده‎ی هنرهای زیبا را آغاز می‌کند.

در نیمه‎ی نخست دهه‎ی (۱۳۷۰) ناصر باباشاهی رییس دانشکده‎ی "هنر و معماری دانشگاه تهران" از حمید سمندریان دعوت کرد تا گروه نمایش این دانشکده را راه‌اندازی کند و بدین ترتیب سمندریان پایه و اساس این گروه را گذاشت.

در سال (۱۳۷۳) به تأسیس کلاس‌های آزاد بازیگری و کارگردانی دست زد که هنرجویان بسیاری از آن‌جا دانش‌آموخته شدند و به عرصه‎ی حرفه‌ای هنر وارد شدند.

سمندریان تجربه‌ای هم در حیطه‎ی سینما داشت و فیلم «تمام وسوسه‌های زمین» را در سال (۱۳۶۸) کارگردانی کرد که مورد بی‌مهری واقع شد و با اتهام تئاتری‌بودن طرد شد. پس از آن وی دیگر به سمت سینما نیامد؛ اگرچه همسرش، هما روستا از جمله بازیگران شاخص تئاتر و سینمای بود و برای برخی از فیلم‌هایش جایزه‎ی سیمرغ بلورین بهترین بازیگری زن را هم دریافت کرده‌اند.

حمید سمندریان تجارب زندگی شخصی و هنری خود را در کتابی به عنوان «صحنه خانه‎ی من است» شرح داده‌است که گفت‌وگوی طولانی افسانه ماهیان را با وی در بر دارد. این کتاب از سوی نشر قطره منتشر شده‌است.

حمید سمندریان کارگردانی تئاترهای رادیویی نظیر؛ «غروب روزهای آخر پاییز» فردریش دورنمات (۱۳۴۱)، «پنچری» فردریش دورنمات (۱۳۴۱)، «همزاد» فردریش دورنمات (۱۳۴۱)، «اقدامات وگا» فردریش دورنمات (۱۳۴۱) و «فیزیکدان‌ها» فردریش دورنمات (۱۳۶۶) آنتیگون ژان آنوی (۱۳۷۶)، را برعهده داشته‎است.

وی همچنین کارگردانی تله‌تئاترهایی نظیر؛ «جراحی پلاستیک» پی‌یر فراری (۱۳۴۰)، «پلوفت (شبح کوچک)» ماریا کل راماشادو (۱۳۴۰)، «غروب روزهای پائیز» فردریش دورنمات (۱۳۴۲)، «بازی استریندبرگ» فردریش دورنمات (۱۳۵۱)، «خمره» لوئیجی پیراندللو (۱۳۵۳)، «ساعت شش در خیابان آتن» روژه فردیناند و «به‌سوی دمشق» اگوست استریندبرگ (۱۳۸۱)، را برعهده داشته‎است.

حمید سمندریان نویسنده، مترجم و استاد شاخص تئاتر که از بیماری سرطان لوزالمعده رنج می‌برد، حدود ساعت ۵ صبح روز پنج‌شنبه ۲۲ تیرماه (۱۳۹۱) در سن ۸۱ سالگی به علت عوارض ناشی از بیماری سرطان لوزالمعده در منزل خود دیده از جهان فروبست. وی در قطعه‎ی هنرمندان بهشت زهرا به خاک سپرده شده‎است.