چرا نهنگ آبی فریدون جیرانی آنچنان که باید مخاطب جذب نکرد؟

در سال های اخیر گرایش کارگردانان و سینما گران مطرح به ساخت آثاری جذاب در شبکه نمایش خانگی و با ممیزی کمتر نسبت به تلویزیون افزایش قابل توجهی داشته است. در میان نامهای شاخصی که به شبکه نمایش خانگی آمده اند، سریال « نهنگ آبی » بیش از دیگران مطرح بوده چراکه نام  فریدون جیرانی را به عنوان کارگردان یدک می کشید و در مقابل دوربین نیز بازیگران مطرحی از جمله لیلا حاتمی حضور داشتند که اولین حضورشان در یک سریال شبکه نمایش خانگی را تجربه می کنند.

این سریال با تبلیغات وسیع و حواشی عجیب کار خود را آغاز کرد بطوریکه ماجراهای پاپاراتزی با سازندگان سریال که بیشتر حربه ای تبلیغاتی به نظر می رسید، سبب افزایش توجهات به این سریال شد. حال پس از انتشار سریال ، می توان به بررسی اثر پرداخت و دید که آیا نخستین تجربه فریدون جیرانی در عرصه سریال سازی موفق بوده یا خیر.

داستان سریال درباره شخصیتی به نام آرمین مشرقی ( با بازیساعد سهیلی ) است. یکی از مشرقی های محبوب فریدون جیرانی در دوران فیلمسازی اش که ردپای آن را در تمامی آثار مهمش از « قرمز » گرفته تا « سالاد فصل » می توان جستجو کرد. آرمین متخصص امور IT است و توانایی بالایی در هک کردن رایانه دارد. آشنایی اتفاقی او با دختری ( ماهور الوند ) سبب می شود تا پای آرمین به شرکت بزرگی باز شود که فعالیت های داخل آن بصورت مشکوکی انجام شده و همین مسئله باعث می شود زندگی آرام آرمین تحت تاثیر قرار بگیرد و...

«نهنگ آبی» برای دیده شدن و جذب مخاطب نمایش خانگی، چند ویژگی مهم مانند گروه بازیگران خوب، قصه متفاوت و یک کارگردان خوش سابقه مانند فریدون جیرانی داشت که باعث می‌شد به موفقیت سریال امیدوار شویم. 

اما برخلاف انتظار، «نهنگ آبی» در تور مخاطب نیفتاد و حضور ناامید کننده‌ای در بازار شبکه نمایش خانگی داشت. دلایل دیده نشدن این سریال چیست؟ چرا نخستین تجربه فریدون جیرانی در نمایش خانگی موفقیت‌آمیز نبود؟

زمان نامناسب توزیع

قبل از این‌که سراغ ایرادهای محتوایی سریال برویم، باید از زمان پخش سریال «نهنگ آبی» بگوییم. اولین قسمت از این سریال در بحبوحه جشنواره فجر و زمانی توزیع شد که سه سریال «ممنوعه»، «احضار» و «هشتگ خاله سوسکه»، در شبکه نمایش خانگی در حال پخش و سریال‌های «هیولا»، «سال‌های دور از خانه» و «رقص روی شیشه» نیز در راه بودند. سریال «ممنوعه» که جای خود را میان تماشاگران پیدا کرده بود، جدی‌ترین رقیب «نهنگ آبی» محسوب می شد و «هیولا»ی مهران مدیری هم در صف توزیع قرار داشت. علاوه بر این، سریال فریدون جیرانی از 9 بهمن‌ماه توزیع شد و پس از پخش هفت قسمت، به دلیل تعطیلات نوروز توزیع نشد و یک وقفه سه هفته‌ای در پخش سریال به وجود آمد که اصلا به نفع مجموعه نبود.

جدایی لیلا حاتمی از پروژه

شاید بتوان گفت جدایی لیلا حاتمی از سریال، مهم‌ترین اتفاقی بود که سهم زیادی در ریزش مخاطبان این سریال داشت. خبر اولین حضور لیلا حاتمی در سریالی ویژه نمایش خانگی، بسیاری از مخاطبان و البته طرفداران او را برای تماشای این مجموعه کنجکاو کرد و حذف شخصیت او از قصه، اتفاق بسیار مهمی بود. کناره گیری لیلا حاتمی نه تنها روی تعداد مخاطبان سریال تاثیرگذار بود، بلکه باعث شد مسیر داستان به کلی منحرف شود. شخصیت «آناهیتا» از قصه حذف شد و همه چالش‌ها، جذابیت‌ها و اتفاقاتی را هم که ظرفیت داشت در قصه ایجاد کند، با خود برد.

تاخیر در آغاز قصه، دور باطل اتفاقات

فریدون جیرانی از جمله معدود فیلمسازان سینمای ایران است که دوران افول بزرگی را در دوران کاری اش سپری نکرده و همواره در یک مسیر مطمئن گام برداشته است. جیرانی با تسلط بر آثاری که تولید کرده، از تدوین تا حتی موسیقی، ثابت کرده که نام قابل اعتمادی برای مخاطب سینمای ایران محسوب می شود. او در عرصه سریال سازی هم سریال های موفقی چون «مرگ تدریجی یک رویا» و «تعبیر وارونه یک رویا» را کارگردانی کرده و نمی توانیم بگوییم از اصول استاندارد سریال سازی بی خبر است. اما شاید این نخستین بار باشد که او کارگردانی اثری را برعهده گرفته که در تمامی بخش ها دچار ضعف مفرط است و اولین چیزی که توی ذوق می زند دیر شروع شدن قصه سریال است.

چند قسمت ابتدایی سریال «نهنگ آبی»، مربوط به معرفی شخصیت‌ها و نمایش رابطه میان آن‌ها بود و در واقع قصه پیچیده سریال «نهنگ آبی» بسیار دیر، یعنی تقریبا از قسمت چهارم شروع شد و به جریان افتاد؛ مخاطبی که برای تماشای هر قسمت از سریال نمایش خانگی، از طریق سرویس‌های وی‌اودی یا خرید دی‌وی‌دی سریال پول می‌پردازد، چند هفته منتظر شروع قصه نمی‌ماند. ادامه ماجرا هم با ریتم بسیار کندی پیش رفت. در واقع چیزی که مخاطب از نیمه‌های سریال شاهد آن بود، بیشتر شبیه دور باطلی بود که پیچیدگی کاذبی در قصه ایجاد می‌کرد، نه اتفاقات جدید و هیجان‌انگیزی که قصه را پیش ببرند.

از طرفی سریال جیرانی ملغمه ای از فیلم و سریالهای موفق جهانی از جمله « آقای ربات » با بازی رامی مالک است. سریال تحسین شده ای که جوایز بسیاری را برای خالقین اش به همراه داشت. جیرانی در سریال « نهنگ آبی » شخصیت اصلی داستان را براساس قهرمان سریال « آقای ربات » شکل داده و او را هکری معرفی می کند که قرار است به دردسر بیفتد. اما قصه سریال به اندازه ای نحیف و فاقد منطق است که به سحتی می توان آن را دنبال کرد. در اینجا به جای آنکه قصه به آرامی شکل بگیرد و مخاطب به تدریج با آدمهای سریال آشنا شود، به یکباره در یک قسمت، انبوهی از اطلاعات به مخاطب ارائه می شود بی آنکه توجهی به این نکته داشته باشد که قصه می بایست سیر طبیعی خود را طی نماید و مخاطب با شیبی ملایم به درونی دنیای فیلمساز وارد شود.

غیرمنطقی و غیرقابل باور
در جریان قصه شاهد بعضی اتفاقات غیرمنطقی بودیم که داستان را غیر قابل باور می‌کرد. یکی از بدترین نمونه‌های این اتفاق، خودکشی همسر «خالقی» با بازی الهام کردا بود. «سارا» به تنها دخترش که به طرز بیمارگونه‌ای دچار استرس و اضطراب است، بی‌توجه نیست اما ناگهان بدون این که فکر کند خودکشی او چه تاثیری روی دخترش می‌گذارد، تصمیم به انجام چنین کاری می‌گیرد! بعد از این ماجرا شخصیت «خالقی» با بازی فرهاد آئیش، ناگهان از قصه حذف می‌شود!

یا مثلا در اوج سریال و در حالی که مروارید، پرویز و آرمین قصد کشتن پرویز را دارند و هر کدام از شخصیت ها به نوعی درگیر این اتفاق هستند، ناگهان دکتر روانشناسی در قصه پررنگ می شود که معلوم نیست یکهو از کجا آمده و چه ارتباطی با قصه دارد و بدتر اینکه بعد از قتل پرویز، یک معمای قلابی برای مروارید و آرمین طرح می شود و دو قسمت بعد دوباره پرویز را زنده می بینیم!! این چنین است که گاهی اوقات مخاطب حس می کند سازندگان به معنای واقعی کلمه دارند بع قصه آب می بندند، آن هم آب غیر منطقی!!

ایرادات فنی و گاف های معمول سریال های ایرانی

در این بین نباید از مشکلات فنی عجیب سریال « نهنگ آبی » نیز غافل شد. ایرادات فراوانی در ساخت سریال به چشم می خورد. در بخش هایی از سریال صدابرداری با مشکلاتی مواجه هست و دیالوگ ها به خوبی به گوش نمی رسد و در برخی از سکانس ها نیز اشتباهات تصویری عجیب و غیرقابل باوری به چشم می خورد! در صحنه هایی از سریال که آرمین در حال هک است، تصاویری که از لپتاپ او به نمایش در می آید، با نازل ترین تکنیک های جلوه های ویژه به تصویر کشیده شده بطوریکه حتی تازه کار ترین کاربر رایانه نیز متوجه این ایرادات عجیب می گردد. شاید برای حل این مشکل حضور یک مشاور IT  در میان سازندگان الزامی به نظر می رسید.