همیشه دوست داشتم در هند فیلم بسازم/ هند سرزمین قصه‌هاست

به گزارش منظوم؛ مرجع سینما و تلویزیون ایران، مجید مجیدی از سال‌ها پیش و از زمان نمایش “بچه‌های آسمان” میان هندی‌ها محبوبیت داشت. حالا او با ساختن “پشت ابرها” که نخستین فیلمش در هند است، بیش از گذشته در کانون توجه مردم این کشور قرار گرفته است. مجیدی در آخرین گپ‌و‌گفتی که در هند داشته با خبرنگاری به نام راگوندرا سینگ از تجربه فیلمسازی در هند با جزئیات بیشتری صحبت کرده است که ترجمه آن را در ادامه می‌خوانید:

چندی پیش در جشنواره جهانی فیلم هند (IFFI) در شهر گوآ “پشت ابرها” با سالنی پر از تماشاگر به نمایش درآمد و پس از تمام شدن فیلم تماشاگران، ایستاده این فیلم و مجید مجیدی کارگردان آن را تشویق کردند. تشویق‌هایی از این دست اتفاق جدیدی برای مجیدی نیست. او به آن عادت دارد، اتفاقی است که تقریباً برای تمام فیلم‎های مجیدی از “بدوک” گرفته تا “بچه‌های آسمان” و “باران” در جشنواره‌های گوناگون دور دنیا افتاده است. مجیدی که تحت تأثیر عشقی قرار گرفته که از بازخورد “پشت ابرها” دریافت کرده، درباره واکنش تماشاگران می‌گوید: “خوشحال هستم که برای نخستین نمایش پشت ابرها در هند حضور دارم.”

جدیدترین ساخته مجیدی درباره زندگی خواهر و برادری است که زیر پوست شهر مومبایی در منطقه “داراوی” زندگی می‌کنند و ایشان خاطار، بازیگر جوان و جویای نام و مالاویکا، بازیگر سینمای گویش مالایالام، نقش برادر و خواهر را در فیلم ایفا کردند. “پشت ابرها” را آنیل مهتا مدیر فیلمبرداری کهنه‌کار با ظرافت فیلمبرداری کرده است و فیلم شهر مومبایی را به گونه‌ای به نمایش می‌گذارد که هرگز ندیده‌اید.

لوکیشن تقریباً شبیه یک کاراکتر در فیلم است و مجید مجیدی درباره این مورد توضیح می‌دهد که این اقدامی عامدانه بود.

او توضیح می‌دهد که لوکیشن در تمامی فیلم‌هایش نقش مهمی را بازی می‌کند. گروه مجیدی و خودش وقت صرف کردند تا لوکیشن مناسب را پیدا کنند. حتی محل قرارگیری دوربین برای سکانس‎‌های مختلف را نیز مشخص کردند.

مجیدی می‌گوید: “سکانس افتتاحیه شهر مومبای را کندوکاو می‌کند. فیلم تلاش می‌کند زیر پوست شهر و ساکنانش برود. از همان ابتدا توازنی برقرار می‌شود و همه چیز خودبه‌خود از آنجا ادامه پیدا می‌کند. آنیل زحمت خودش را کشید. او حس واقعی شهر را به ما نشان می‌دهد. تک‌تک فریم‌ها طراحی شده بود. برای نورپردازی و ثبت ماهیت محیط فکر شده بود. باید همه نماها واقعی به نظر می‌رسیدند و تصنعی نبودند. عقیده دارم توانستیم به این مُهم دست پیدا کنیم.”

یکی از نکته قابل بحث دیگر فیلم موسیقی متن اوج‌گیرنده “پشت ابرها” ساخته ‌ای.آر. رحمان است. مجیدی و رحمان پیش‌تر در فیلم ایرانی “محمد رسول‌الله” (۲۰۱۵) همکاری کرده بودند. مجیدی مترصد همکاری دوباره بود. مجیدی درباره همکاری با رحمان اذعان می‌کند که او انسان ویژه‌ای است و تواضع رحمان علی‌رغم دستاوردهای بی‌شمارش قابل تحسین است: “برای مثال اگر رحمان موسیقی را می‌گذاشت گوش بدهم و اگر من نمی‌پسندیدم، او به پشت میزش برمی‌گشت و انتقاد را به خودش نمی‌گرفت. رحمان آماده می‌شد موسیقی جدیدی بسازد چون نقطه‌نظر من را می‌فهمید. به‌واسطه درک مشترکمان به بهترین موسیقی دست یافتیم.”

مجیدی در ادامه توضیح می‌دهد همکاری در “پشت ابرها” سبب شد آن‌ها یکدیگر را بهتر درک کنند و احترام او به رحمان مسلماً بیشتر شد. یکی از عادت‌های رحمان، شب‌کاری است. مجیدی درباره دیدار از استودیوی رحمان در ساعات نیمه‌شب شوخی می‌کند و با لبخند می‌گوید: “بیداری در شب‌ها بزرگ‌ترین چالش در دوران همکاری با رحمان بود. وقتی زمان خواب من می‌رسید تازه رحمان تماس می‌گرفت و به ما می‌گفت که بسیار خب، حالا بیایید و موسیقی را گوش کنید. ما هر چه او می‌خواست انجام می‌دادیم. همکاری فوق‌العاده‌ای بود. من به خاطر تمام زحماتی که رحمان کشید از او قدردانی می‌کنم.”

مجیدی با چهره‌های شناخته‌شده‌ای در “پشت ابرها” همکاری نکرد و این نکته از نگاه هندی‌ها حیرت‌آور بود. حتی دیپیکا پادوکن ستاره مشهور سینمای هند تست داد، اما مجیدی کم‌کم از تصمیم انتخاب پادوکن پشیمان شد. مجیدی تأکید می‌کند که هرگز با ستارگان همکاری نمی‌کند. او اشاره می‌کند که معمولاً بازیگرانش مردمی عادی هستند که از کوچه و خیابان پیدا می‌کند. مجیدی می‌گوید زمان تست گریم از دیپیکا پادوکن با مشکلاتی در کنترل صحنه روبه‌رو شد. او متوجه شد که انتخاب یک ستاره برای مدل فیلمسازی‌ا‌ش دردسر خواهد بود: “مدیریت لوکیشن زمان همکاری با یک سوپراستار بی‌نهایت دشوار است. روزی که ما تست بازیگری از دیپیکا گرفتیم برای مدیریت اوضاع به مشکل برخوردیم، چون مردم می‌خواستند دیپیکا را ببینند و کنجکاو بودند.”

مجیدی اشاره می‌کند که شرایط کار با ایشان و مالاویکا آسان‌تر بود، زیرا او می‌توانست بدون هیچ اخلالی از سوی تماشاگران کنجکاو به همان روشی که می‌خواهد فیلمبرداری را انجام بدهد.

مجیدی توضیح می‌دهد: “من قهرمانانم را از میان توده مردم انتخاب می‌کنم تا حس واقعیت را انتقال بدهم. حرفم بدان معنا نیست که علاقه‌ای به بازیگران حرفه‌ای ندارم. همه چیز بستگی به اقتضای پروژه دارد.”

با وجود این که مجیدی “پشت ابرها” را در شهر مومبایی – قلب بالیوود – ساخت، اما فیلم را واقعی و خیره‌کننده حفظ کرد، درست شبیه کاری که در تک‌تک فیلم‌هایش انجام می‌دهد. هیچ ملودرام مبالغه‌آمیزی در “پشت ابرها” نیست؛ درست شبیه دیگر فیلم‌های مجیدی. “پشت ابرها” مبتنی بر خانواده، پیوندهای خونی، ارزش‌های انسانی و رستگاری است.

مجیدی درباره این موارد توضیح می‌دهد که “پشت ابرها” بر اساس داستان ساده‌ خواهر و برادری است که خود را با یک موقعیت دشوار وفق می‌دهند، موقعیتی که تهدیدی برای هسته زندگی‌شان است، اما هرگز برای لحظه‌ای امید خود را از دست نمی‌دهند: “آن‌ها هرگز فرصت تجربه کردن چیزهایی را باهم در خانواده نداشتند، اما زندگی این شانس را به آن‌ها می‌دهد. شخصیت مالاویکا این احساس را با کودک دیگری تجربه می‌کند. شخصیت ایشان نیز یاد می‌گیرد خانواده به چه شبیه است. آن‌ها با یک سیستم فاسد مبارزه می‌کنند و در عین حال چیزهایی را می‌آموزند که از آن‌ها انسان‎‌های بهتری می‌سازد. آن‌ها پاکی‌های کوچکی را که پیرامون خود می‌بینند، حفظ می‌کنند. و این به قدرتشان تبدیل می‌شود.”

مجیدی در ادامه می‌گوید هند سرزمین قصه‌هاست و می‌خواهد داستان‌های بیشتری را در هند مطالعه کند: “به این فکر می‌کنم که این داستان‌ها را به چه فیلم‌هایی تبدیل کنم. این‌ها داستان‌هایی درباره مردم هند است و محیطی که باید فراهم بشود تا فیلمسازها بتوانند قدم پیش بگذارند و این داستان‌ها را بگویند.”

مجیدی در ادامه به فیلمسازان جوان هندی توصیه می‌کند مطالعه کنند، خلاق باشند و با غولی که بالیوود نام دارد، متوقف نشوند: “بر اساس تجربه شخصی‌ام، متوجه شدم هند استعدادهای درخشانی دارد که فرصت‌های خوبی به آن‌ها داده نمی‌شود. ما باید شرایطی را مهیا کنیم که آن‌ها آزادانه بتوانند خود را بیان کنند و حتی بعضی از وقت‌ها سبک و سیاق فیلم‌هایی را که ساخته می‌شود، تغییر بدهند. برای مثال، آن‌ها مشکلاتی را که گریبان جامعه را گرفته باید درک کنند، هرکدام از این مشکلات را انتخاب و فیلمی درباره‌اش بسازند.”

با این حال، مجیدی مخالفتی با دست‌پخت‌های واقعیت‌گریز جریان روز بالیوود ندارد. او به سینماگران هندی هشدار می‌دهد: “آن‌ها سبک خودشان را دارند و راهشان را ادامه می‌دهند، اما جوان‌ترها و استعدادهای درخشان باید برای ابراز خودشان تشویق بشوند، در غیر این صورت این یک‌جور بن‌بست خواهد بود.”

او در ادامه می‌گوید که گروه تولید هندی داشته است و از تلاش‌های مشارکت آمیزشان تشکر می‌کند که توانست چنین فیلم شگفت‌انگیزی بسازد.

فیلمسازان جوان‌تر هند به مجیدی به‌عنوان الگو نگاه می‌کنند و او این مسئله را مسئولیتی سنگین می‌بیند و دراین‌باره خاطره‌ای را تعریف می‌کند: “یک‌بار یک فیلمساز جوان تجاری‌ساز هندی به من گفت که عاشق “بچه‌های آسمان” است. به او گفتم اگر چنین فیلمی را دوست داری چرا فیلم‌های تجاری می‌سازی؟ پاسخ داد نمی‌تواند بودجه مناسب تولید فیلمی مانند “بچه‌های آسمان” را تأمین کند که یک حقیقت است.»

مجید مجیدی در مقام یک فیلمساز یکی از تحسین‌کنندگان بزرگ ساتیاجیت رای فیلمساز هندی است. مجیدی درباره رای و سینمایی که دوست دارد با لبخند می‌گوید: “ساتیاجیت رای یک اسطوره است. من سبک فیلم‌های کلاسیک آمریکایی و دوران جدید سینمای ایتالیا را دوست دارم، اما ساتیاجیت رای و سبک فیلمسازی‌اش الهام‌بخش بزرگی برایم بوده است. هند و ایران شباهت‌های فراوانی دارند. من همیشه دلم می‌خواست در این سرزمین فیلم بسازم، سرزمینی که فیلمساز برجسته‌ای به نام ساتیاجیت رای را به دنیا معرفی کرد.. حالا رؤیایم را درک می‌کنم.”

آخرین اخبار، رویدادها و حواشی روز سینما، تلویزیون، بازیگران و هنرمندان ایران را در صفحه‌ی اخبار منظوم مرجع سینما و تلویزیون ایران می‌‌توانید دنبال کنید.