‏رضا کیانیان‏
Reza Kianian

همیشه در اوج

رضا کیانیان را هم سینمادوستان نسل قدیم و هم امروزی‌ها به‌خوبی می‌شناسند. او نزدیک به سه دهه یکی از ستاره‌های درخشان بازیگری سینما و تلویزیون بوده است. بازی‌هایش از «آژانس شیشه‌ای»، «سگ‌کشی» و «کیف انگلیسی» گرفته تا «کیمیا»ی اخیر و «کفش‌هایم کو؟» و ... همواره تحسین‌برانگیز بوده است. کیانیان علاوه بر بازیگری در زمینه‌های طراحی، نویسندگی و عکاسی نیز فعالیت داشته است. نقش‌آفرینی‌اش در نقش عبیدالله بن زیبر در مجموعه «مختارنامه» یکی از برجسته‌ترین حضورهای تلویزیونی وی بود. او فراگیری بازیگری را به‌صورت تجربی بر روی صحنه تئاتر آغاز کرد و سپس آن را به‌صورت علمی و آکادمیک نیز ادامه داده است. رضاخان کیانیان بدون شک یکی از باتکنیک‌ترین بازیگران ایرانی به‌حساب می‌آید. وی بازیگر منتخب نویسندگان و منتقدین ماهنامه سینمایی «فیلم» به‌عنوان یکی از پنج بازیگر برتر تاریخ سینمای ایران در سال 1389 بود.

کودکی
 رضا کیانیان 29 خرداد 1330 در محله میدان خراسان تهران متولد شد. پدرش باستانی‌کار قدیمی بود و به گفته خودش با هفت کچلون و حسین رمضون یخی هم‌دوره بوده است. رضا فرزند دوم خانواده است و 4 برادر و دو خواهر دارد. ناگفته نماند که او در یک‌سالگی به همراه خانواده به مشهد نقل‌مکان کرد. آنجا علاوه بر گذراندن دوران ابتدایی و دبیرستان، علوم فقهی و اسلامی را نیز در حوزه علمیه آموخت.

صحنه‌های آغازین
 اولین استاد بازیگری او برادر بزرگش داوود بود. داوود کیانیان کارگردان و بازیگر تئاتر اولین مشق‌های بازیگری را برای او دیکته می‌کرد. بازی در نمایش «از پا نیفتاده‌ها» اولین تجربه حرفه رضا کیانیان بود که برادرش داوود کارگردانی آن را برعهده داشت. رضا به مدت سه سال در گروه نمایشی برادرش فعالیت داشت. پس از آن تصمیم به ادامه فعالیت هنری به‌صورت اکادامیک گرفت. دانشگاه رفت و در سال 1355 از دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران در رشته تئاتر فارغ‌التحصیل شد. در همان سال‌ها در نمایش‌هایی همچون «آنتیگونه»، «خرده‌بورژوا»، «ازدواج آقای می‌سی‌سی‌پی» و ... نقش‌آفرینی کرد. اما فعالیت استاد کیانیان در عرصه تئاتر بعد از ورودش به سینما کمرنگ شد. «بازی استریندبرگ» به کارگردانی مرحوم سمندریان مهم‌ترین حضور تئاتری وی در دهه 70 بود. دهه 80 او مدتی از نمایش دوری کرد و پس از 6 سال با بازی در نمایش «پروفسور بوبوس» آتیلا پسیانی به این عرصه بازگشت. بعد از آن در «مردی برای تمام فصول» بهمن فرمان‌آرا خوش درخشید و در سال 1395 هم نمایش «حرفه‌ای» را با کارگردانی خود به صحنه برد.

سلام سینما
 کیانیان فعالیت سینمایی خود را با حضور در فیلم «تمام وسوسه‌های زمین» استادش، حمید سمندریان آغاز کرد. فیلم از استقبال بالایی برخوردار نشد اما شروع خوبی برای رضا کیانیان بود. او توانست نظر کارگردانان را به خود جلب کرده و راهش را در سینما ادامه دهد. «کیمیا» ساخته احمدرضا درویش اولین کار درخور توجه او بود. کیانیان برای بازی در آن فیلم کاندید دریافت سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل مرد جشنواره فیلم فجر در سال 1373 شد.

شهرت
 «کیمیا» آغاز درخشش رضا کیانیان در دهه 70 بود. دورانی که بهترین آثار وی در آن شکل گرفت. آثاری همچون «سلطان»، «سینما سینماست»، «آژانس شیشه‌ای»، «روبان قرمز»، «بوی کافور، عطر یاس» و «سگ‌کشی». کیانیان برای بازی ماندگارش در «خانه‌ای روی آب» به کارگردانی بهمن فرمان آرا برای اولین سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد جشنواره فیلم فجر را از آن خود کرد. فرمان آرا علاقه خاصی به رضا کیانیان داشته و تقریباً در تمام آثار بعد از انقلابش از وی استفاده کرده است. از دیگر آثار مهم رضا کیانیان که کم هم نیستند می‌توان به فیلم‌های سینمایی «یه تکه نان»، «خاک آشنا»، «نیش زنبور»، «یه حبه قند»، «بارکد» و ... اشاره کرد. او بارها موفق به کسب جوایز و افتخارت مختلف در جشنواره‌هایی همچون فجر، خانه سینما، حافظ و ... شده است.

بهترین روحانی تلویزیون
 «شاهدان کوچک» در سال 1369 اولین نقش‌آفرینی رضا کیانیان در مجموعه‌های تلویزیونی بود. او در «شلیک نهایی» به اوج شهرت خود رسید. جمشید «شلیک نهایی» به یکی از برجسته‌ترین نقش‌های تلویزیونی کیانیان تبدیل شد. شهرت و محبوبیت او در آن نقش چنان بود که مدل مو و لباس‌هایش مدتی در میان جوانان به نام مدل جمشیدی رایج شد. بعد از بازی متفاوتش در «کیف انگلیسی» و «روزگار قریب» به او لقب بهترین بازیگر نقش روحانی پس از انقلاب داده شد. از دیگر آثار ممتازی که رضا کیانیان در آن‌ها به ایفای نقش پرداخت می‌توان به «یک‌مشت پر عقاب»، «راه طولانی»، «کلاه پهلوی» و «کیمیا» اشاره کرد. وی در مجموعه‌های «شاهگوش»، «قلب یخی» و «شهرزاد 1 و 2» نیز با شبکه نمایش خانگی همکاری کرده است.

ازدواج
 رضا کیانیان در سال 1362 و در سن 32 سالگی با هایده قراچه‌داغی خواهرزاده سهراب سپهری ازدواج کرد. خانم قراچه‌داغی در تمام این سال‌ها صمیمی‌ترین یار و همراه کیانیان بوده و به گفته خودش در تمامی فعالیت‌ها او را همراهی می‌کند.  همسر وی هم در فیلم سینمایی «آژانس شیشه‌ای» نیز برای اولین و آخرین بار به ایفای نقش پرداخت. رضا کیانیان در رابطه با همسرش می‌گوید: «همسرم در زمینه‌های مختلف خیلی به من کمک کرده. یعنی اگر همسری با افکار کاملاً سنتی ر کنار من بود، بسیاری از کارهایی که تا الآن کرده‌ام را نمی‌توانستم انجام دهم.» این زوج بادوام در سال 1369 صاحب فرزندی هنرمندی به نام علی شدند. علی کیانیان آموزش موسیقی را از کودکی به اصرار پدر و مادر خود آغاز کرد و تحصیلاتش در این رشته را در امریکا ادامه داده است. او و پدرش ساعت‌های زیادی را به گوش دادن یا بحث در مورد موسیقی، در کنار هم می‌گذرانند.

فعالیت‌های متفرقه
 فعالیت هنری رضا کیانیان تنها به بازیگری محدود نمی‌شود. او در زمینه طراحی صحنه، فیلم‌نامه‌نویسی، مجسمه‌سازی و عکاسی هم کار کرده و در سال ۱۳۷۷ برای طراحی صحنه نمایش نیلوفر آبی برنده جایزه بهترین صحنه‌آرایی شد. کارهای عکاسی وی در دو نمایشگاه انفرادی در سال‌های ۱۳۸۷ و ۱۳۸۹ و در بیش از پنج نمایشگاه گروهی به نمایش گذاشته‌شده است. وی درزمینهٔ نویسندگی فیلم‌نامه نیز فعال است، «رأی باز»، «دمرل» و «پاتال و آرزوهای کوچک» از مجموعه فعالیت‌های او در این زمینه است. در سال ۱۳۸۶ نمایشگاه انفرادی مجسمه‌های خود را افتتاح کرد. در سال ۱۳۹۱ اکشنر حراج تهران بود. این حراج اولین حراج به سبک کریستیز در ایران بوده و با موفقیت چشمگیری روبه‌رو شد. تاکنون چندین کتاب هم در زمینه‌های بازیگری، خاطره‌نویسی و ... از وی به چاپ رسیده است.

رضا کیانیان از علاقه فراوانش به کسب تجربه در حرفه‌های مختلف Iنری می‌گوید: «من زیاد به اینکه بقیه چه می‌گویند، کاری ندارم. به این فکر می‌کنم که الآن در حال و هوای انجام چه‌کاری هستم و آن را انجام می‌دهم... درنتیجه گاهی اوقات در کارهایی شیرجه می‌زنم که تابه‌حال انجام نداده‌ام. حتی ممکن است کل آبروی سینمایی‌ام به خطر بیفتد، اما خب نمی‌توانم این کار را نکنم.»

دغدغه‌های اجتماعی
 او در مسیر تحقق دغدغه‌های اجتماعی، فرهنگی‌اش هم اقداماتی انجام داده است. بخصوص در سال‌های اخیر نام رضا کیانیان را زیاد در چنین فعالیت‌های می‌شنویم. کیانیان در سال ۱۳۹۳ دو جایزه خود را برای حمایت از بی‌خانمان‌ها به حراج گذاشت. وی دیگر هنرمندان را هم دعوت کرد تا سین تازه‌ای را با عنوان سرپناه برای بی‌خانمان‌ها به سفره هفت‌سین اضافه و آن‌ها نیز بخشی از جوایز خود را برای کمک به این حرکت اهدا کنند. در آذر ۱۳۹۳ از همه مردم خواست تا برای کمک به بیمارانی که سرطان مغز استخوان‌دارند به بیمارستان شریعتی مراجعه کنند. کیانیان در سال ۱۳۹۴ بعد از حادثه منا حمایت خود از کمپین یک‌میلیون امضا به سازمان ملل برای پیگیری فاجعه منا را صراحتاً اعلام کرد.سال بعد هم با ایجاد کمپینی تحت عنوان #من_دریاچه_ارومیه_هستم و ثبت پیامکی امضای یک‌میلیون و هفت‌صد هزار نفر، از بی‌آبی در ایران و علی‌الخصوص دریاچه ارومیه حمایت کرد و در دهم آبان ۱۳۹۵ با ارائه نامه‌ای که خود نوشته بود و سی‌دی حاوی امضاهای ثبت شده توسط مردم در نمایندگی سازمان ملل در تهران حضور یافت. حضور وی به‌عنوان مجری در مراسم «من صدای آب هستم» و یک تیزر تبلیغاتی دم‌نوش با انتقادات و حواشی بسیاری روبه‌رو شد.

به‌طورکلی رضا کیانیان در سال‌های اخیر بخش زیادی از وقتش را برای شرکت در این‌گونه فعالیت‌های اختصاص داده است، به‌طوری‌که بسیاری بر این باورند که وی یک فعالی اجتماعی شده و از فضای هنر فاصله گرفته است. او در پاسخ به این اظهارات و همچنین حواشی اخیر می‌گوید: «من همیشه و در همه عمرم این دغدغه‌ها را داشته‌ام. چه برای دریاچه ارومیه، چه هوای شهرم و چه تلاش برای برگرداندن روستاییان از شهر به روستاهایشان... من اصلاً از هنر فاصله نگرفتم و فعالیت هنری‌ام را هم انجام می‌دهم... در کنار هنرپیشگی این فعالیت‌های اجتماعی هم دغدغه‌ام است. چنین کاری را یک مسئولیت برای همه هنرمندان نمی‌دانم. باور شخصی‌ام است و انجامش می‌دهم. من هیچ نسخه‌ای بری دیگران تجویز نمی‌کنم.»

سیاسی
 در انتخابات ریاست جمهوری سال 1396 رضا کیانیان بارها در صفحه مجازی خود و دیگر محافل مردم را به رأی دادن دعوت کرد. در همین حین ستاد انتخاباتی محمدباقر قالیباف با انتشار مصاحبه‌ای از او مدعی حمایتش از نماینده خود شد. کیانیان نیز در پی تکذیب این ادعا چنین گفت: «آن زمان (ده سال پیش) من از آقای قالیباف (شهردار وقت تهران) تشکر کردم که تعداد سینماهای کشور را زیاد کرده است. اما متأسفانه ستاد ایشان به‌گونه‌ای حرف چند سال پیش مرا مورداستفاده تبلیغاتی قرار داده و پررنگ کرده است که انگار این حرف‌ها را الآن به شهردار تهران گفته‌ام.»