همه‌چیز درباره تاریخچه و افتخارات بانوان در جشنواره فیلم فجر/ رقابت چهار کارگردان زن در بخش سودای سیمرغ

منظوم؛ مرجع سینما و تلویزیون ایران:

سی و هفتمین جشنواره فیلم فجر میزبان آثار هفت فیلمساز زن است و در کنار این کارگردانان، دو تهیه‌کننده و سه داور زن نیز در جشنواره سی و هفتم حضور دارند و این نشان می‌دهد سینمای ایران یکی از پیشگامان برقراری عدالت در میان فیلمسازان زن و مرد است.

نگاهی فهرست وار به اسامی فیلمسازان فجر سی‌وهفتم نشان می‌دهد که برگزارکنندگان و هیات انتخاب این رویداد ملی آثار رسیده به دبیرخانه این دوره از جشنواره را نه براساس اسم ها و نه براساس جنسیت که براساس کیفیت آثار مورد ارزیابی قرار داده‌اند و اینگونه است که این بار تعداد کارگردانان زن از همیشه چشمگیرتر و پررنگ‌تر شده است. زنان کارگردان در این دوره از جشنواره فیلم فجر آثارشان را هم در قالب فیلم کوتاه و مستند و هم در قالب فیلم بلند و در بخش سودای سیمرغ به رقابت گذاشته‌اند. رقابتی که قبل از این و در دوره‌های پیشین جشنواره فیلم فجر هم سابقه داشته و معمولا زنان دست خالی از این رویداد بیرون نرفته‌اند.

جشنواره فیلم فجر در سال‌‌های اخیر با روی گشاده به آثار کارگردانان زن توجه داشته و فیلم‌هایی مثل «شیار 143» نرگس آبیار با روایت مادرانه‌اش و یا «ویلایی‌ها»ی منیر قیدی با روایت زنانه‌اش از جنگ را ستوده است و البته از دیرباز همیشه برای کارگردان‌های توانمند زن، جایگاهی ویژه در نظر گرفته است. رخشان بنی‌اعتماد، پوران درخشنده، تهمینه میلانی، مونا زندی حقیقی، انسیه شاه حسینی و ... زنانی‌اند که سیمرغ را در دست گرفته‌اند.

تهیه‌کنندگان زن

در میان سینماگران حاضر در جشنواره دو تهیه‌کننده زن نیز حضور دارند. زینب تقوایی تهیه‌کننده فیلم «سمفونی نهم» محمدرضا هنرمند است و الهه نوبخت نیز مستند «دلبند» را تهیه کرده است. این مستند یکی از پنج مستند راه یافته به سی و هفتمین جشنواره فیلم فجر است.

البته در میان تهیه کنندگان فیلم های کوتاه نیز اسم آزاده شاهمیری به صورت مشترک با سهیل امیرشریفی به عنوان تهیه کننده فیلم کوتاه «گسل» و امیلی پارسونز به عنوان تهیه کننده مشترک با فاطمه احمدی برای «دریای تلخ» به چشم می خورد.

سه داور زن در دو بخش

داوران بخش سودای سیمرغ جشنواره فیلم فجر هفت نفر هستند که در میان آنان دو سینماگر زن نیز حضور دارند. پوران درخشنده کارگردان و ریما رامین‌فر بازیگر، سینماگران زن حاضر در این بخش هستند. همچنین در بخش داوری نگاه نو نیز آیده پناهنده حضور دارد.

سه کارگردان زن در بخش فیلم کوتاه و مستند

زینب تبریزی تنها کارگردان زنی است که با یک فیلم مستند به جشنواره سی‌وهفتم آمده است. «تمام چیزهایی که جایشان خالی است» نام مستند تبریزی است که در بخش فیلم‌های مستند به نمایش درخواهد آمد.

به این اسامی اگر فاطمه احمدی با «دریای تلخ» و سوگل رضوانی با «رورانس» را که در بخش فیلم‌های کوتاه حضور دارند اضافه کنید فهرست بلندبالایی از حضور زنان در جشنواره سی‌وهفتم به دست می‌آید که اتفاق خوبی برای جامعه زنان فیلمساز خواهد بود.

رقابت چهار کارگردان زن در بخش سودای سیمرغ

امسال نیز در سی و هفتمین جشنواره فیلم فجر فرصتی برای گروهی از فیلمسازان زن مهیا شده است تا آثارشان را در فجر به نمایش بگذارند.

نرگس آبیار با «شبی که ماه کامل شد»

• نرگس آبیار در میان زنانی که امسال در جشنواره فیلم فجر حضور دارند از دیگران سابقه بیشتری دارد. او که با «شیار143» و «نفس» حضور پررنگی در جشنواره داشته، امسال با فیلم متفاوتی به فجر آمده است. «شبی که ماه کامل شد» چهارمین فیلم نرگس آبیار است که این بار در فجر سی‌وهفتم دیده خواهد شد.

فیلم سینمایی جدید نرگس آبیار که به تهیه‌کنندگی محمدحسین قاسمی ساخته شده، یک عاشقانه متفاوت نسبت به آثار قبلی اوست که الناز شاکردوست و هوتن شکیبا دو نقش اصلی آن را ایفا می‌کنند.  خلاصه داستانی از این فیلم به دست نیامده است ولی در برخی از خبرها آمده است که این فیلم روایتی از دستگیری عبدالمالک ریگی، تروریست جانی شرق کشور دارد که ردیابی این تروریست از طریق برادر او عبدالحمید ریگی صورت گرفت.از طرفی شنیده ها می گوید: فیلم جدید آبیار، روایت دختر جوانی از مناطق جنوب‌شهر تهران است که درگیر عشق جوانی شهرستانی می‌شود و این درحالی است که دختر به دلایلی مجبور به مهاجرت از ایران است. در این مسیر، برادرش با او همراه می‌شود اما میانه راه، اتفاقاتی برای آنها رقم می‌خورد.  

محمدحسین قاسمی به روال دیگر ساخته‌های همسرش تهیه‌کنندگی فیلم جدید وی را نیز برعهده گرفته است. 

مونا زندی با «بنفشه‌های آفریقایی»

• مونا زندی که در اولین حضورش در جشنواره فیلم فجر با «عصر جمعه» سیمرغ بهترین فیلم بخش نگاه نو را از آن خود کرد، امسال نیز با فیلم «بنفشه‌های آفریقایی» بار دیگر خود را برای دریافت سیمرغ محک خواهد زد.

عوامل فرم حضور در جشنواره سی‌و‌ششم را پر کردند اما به یک‌باره کنار کشیدند و حالا دوباره می‌خواهند در جشنواره سی‌و‌هفتم حاضر شوند. در خلاصه داستان «بنفشه آفریقایی» آمده است: «شوکو به همراه همسر دومش رضا تصمیم می‌گیرند تا فریدون همسر سابقش که توسط فرزندان‌شان به خانه سالمندان سپرده شده است را به خانه خود بیاورند. این تصمیم اتفاقات جدیدی را در زندگی هر سه نفر رقم می‌زند.»

فاطمه معتمدآریا، رضا بابک و سعیدآقاخانی بازیگران اصلی این فیلم هستند. مهدی حسینی‌نیا، رویا جاویدنیا، ندا جبرائیلی و مریم شیرازی ایفای دیگر نقش‌ها را برعهده دارند. مونا زندی در گفت‌وگویی گفته است: «از چند جهت تصمیم به انتخاب این اسم برای فیلم گرفتم؛ هم از این حیث که خود گل بنفشه آفریقایی در فیلم حضور دارد و به شکلی وارد خانه و زندگی شخصیت‌های فیلم می‌شود و از سویی دیگر، این گل در پرورش، نوع نگهداری و میزان مراقبتی که نیاز دارد، گیاهی منحصربه‌فرد است؛ از خاک برای دریافت آب تغذیه نمی‌کند، در شرایط خاصی گل می‌دهد و به هر تغییر شرایطی واکنش نشان می‌دهد. از این رو است که برخلاف بسیاری از گل‌ها به‌جای توجه، به مراقبت زیاد و ویژه نیازمند است.

فکر می‌کنم مختصات و حال و هوای این گیاه با موضوع فیلمی که درحال ساختش هستیم، مرتبط است و به روایت داستان فیلم کمک می‌کند؛ آنچه در قصه فیلم جاری است درباره خصوصیات و مفاهیمی است که همواره نیاز به مراقبت دارند و باید حواس‌مان به آنها باشد تا حفظ شوند و تسری یابند. درنتیجه فکر می‌کنم علاوه‌بر زیبایی نام بنفشه آفریقایی و حضور فیزیکی‌اش در فیلم، مفهومی که در ورای آن ایستاده، برای آنچه فیلم می‌خواهد به تصویر بکشد، مناسب است.»

آزیتا موگویی با «ایده اصلی»

• آزیتا موگویی که پیش از این یک بار و در سی‌ودومین دوره جشنواره فیلم فجر با «تراژدی» حضور داشت، این بار با «ایده اصلی» که هم تهیه‌کنندگی و هم کارگردانی‌اش را به عهده داشته به فجر آمده است.

آزیتا موگویی هشت ماه قبل، پیش تولید تازه‌ترین اثر سینمایی خود با نام «ایده اصلی» را آغاز کرد. شهرهای مالاگا و بارسلون در اسپانیا، جزیره کیش در ایران و شهر کلن در آلمان، تاکنون به‌عنوان لوکیشن‌های اصلی این فیلم انتخاب شده بودند. آزیتا موگویی، فعالیت در عرصه سینما را به‌عنوان منشی صحنه آغاز کرد و تاکنون در سمت‌هایی چون دستیار اول کارگردان، مدیر برنامه‌ریزی، طراح صحنه و لباس، نویسنده فیلمنامه، مدیر تولید و مجری ‌طرح فعالیت مستمر داشته است.

وی سال ۱۳۹۲ با ساخت فیلم «تراژدی» براساس فیلمنامه‌ای به قلم رضا کریمی، نخستین تجربه کارگردانی خود را در کارنامه فعالیت‌های هنری‌اش ثبت کرد که با موفقیت‌های متعددی هم روبه‌رو شد. مانوس گاوراس، آندره آ ماچالکیدو، ایرینا مانژوسوا و واروارا لارمو، بهرام رادان، مریلا زارعی، هانیه توسلی، پژمان جمشیدی، مهرداد صدیقیان و شهباز نوشیر بازیگران اصلی این فیلم هستند.

یلدا جبلی با «جمشیدیه»

• یلدا جبلی هم با سابقه یک دوره حضور در جشنواره فیلم فجر، این بار نیز با فیلم «جمشیدیه» به تهیه‌کنندگی فردین خلعتبری به فجر آمده است. او پیش از این در بخش هنر و تجربه سی‌وسومین دوره جشنواره فیلم فجر برای فیلم «داره صبح میشه» نامزد دریافت جایزه شده بود.

«جمشیدیه» به تهیه‌کنندگی محمدصادق آذین و فردین خلعتبری برای حضور در بخش مسابقه ملی، فرم حضور در جشنواره فجر را پر کرد. «جمشیدیه» دومین فیلم بلند سینمایی یلدا جبلی در فضایی متفاوت و سبکی جدید نسبت به فیلم «داره صبح میشه» است که نگاهی به یکی از معضلات چالش‌برانگیز جامعه دارد. سارا بهرامی، حامد کمیلی، پانته آ پناهی‌ها، سعید چنگیزیان، ستاره پسیانی، ندا جبرائیلی، شادی کرم‌رودی، محمد ولی‌زادگان، کاوه کاتب، حمیرا نونهالی، لیلی فرهادپور، غلامرضا کیایی‌نژاد، حسین دالمن و با حضور کیومرث پور‌احمد، بهرام عظیمی و بهرنگ تنکابنی از جمله بازیگرانی هستند که در این فیلم نقش‌آفرینی دارند.

یلدا جبلی، فارغ‌التحصیل دانشکده سینما و تئاتر است که تدوین تعدادی سریال و فیلم سینمایی را در کارنامه خود دارد، وی فیلمسازی را با ساخت تله‌فیلم‌هایی از جمله «یک فنجان چای گرم» و «این جاده ۲طرفه است» آغاز کرد. «جمشیدیه» اما در مسیری کاملا متفاوت از تجربیات گذشته یلدا جبلی، یک فیلم اجتماعی است که برای اولین‌بار به معضلی فراگیر می‌پردازد.

تاریخچه درخشش زنان در جشنواره فیلم فجر

اگرچه اولین حضور یک فیلمساز زن در جشنواره فجر به کارگردانی مشترک فیلم سینمایی «شهر موش‌ها» توسط مرضیه برومند به دوره چهارم این جشنواره باز می‌گردد، سال بعد و در سال 1365، پوران درخشنده با فیلم سینمایی «رابطه» به عنوان اولین کارگردان مستقل زن در فجر حضور پیدا کرد.

درخشنده در سال بعد و در ششمین دوره جشنواره فیلم فجر با «پرنده کوچک خوشبختی» تا مرز دریافت سیمرغ بهترین کارگردانی پیش رفت و در رقابت با داریوش مهرجویی، سیامک شایقی و کیانوش عیاری نامزد سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی شد، اما رقابت را در نهایت به «آن سوی آتش» کیانوش عیاری واگذار کرد. بعد از آن و در دوره دهم جشنواره فجر بود که رخشان بنی‌اعتماد سیمرغ بهترین کارگردانی را برای فیلم «نرگس» به دست آورد. در آن سال «نرگس» بیشترین جایزه را از جشنواره فجر به دست آورد.

رخشان بنی‌اعتماد، پوران درخشنده، تهمینه میلانی، مرضیه برومند، نرگس آبیار، نیکی کریمی، نگار آذربایجانی، مونا زندی و منیر قیدی موفق‌ترین فیلمسازان زن سینمای ایران در جشنواره فجر بوده‌اند. از این لیست امسال نرگس آبیار و مونا زندی دوباره در سودای سیمرغ حضور دارند و امکان اینکه نام این دو فیلمساز در میان برندگان جوایز فجر دیده شود، زیاد است. علاوه بر جشنواره فجر که جشنواره‌ای ملی است، زنان فیلمساز سینمای ایران در بسیاری از جشنواره‌های معتبر سینمای جهان حضور مؤثر داشته‌اند و به رغم اینکه به برخی از موضوعات و محتوای فیلم‌های آن‌ها انتقاداتی وارد است، اما توانسته‌اند جوایز مهمی را برای سینمای ایران به دست آورند.

از سیمرغ رخشان تا اسکار کاترین

جشنواره فجر در دهمین دوره از برگزاری و در حالی که بسیار جوان بود، جایزه بهترین کارگردانی را که بعد از عنوان بهترین فیلم، مهم‌ترین جایزه جشنواره است به یک فیلمساز زن داد، اما در هالیوود، 82 دوره از مراسم اسکار برگزار شد تا در نهایت «کاترین بیگلو» توانست به عنوان اولین زن فیلمساز، اسکار بهترین کارگردانی را به دست آورد. تفاوت از 10 سال جشنواره فجر تا 82 سالگی اسکار فاصله معناداری است که در آن می‌توان بی‌اعتنایی سینمای امریکا به فیلمسازان زن را مشاهده کرد.

با پرونده های ویژه و اختصاصی منظوم برای جشنواره فیلم فجر سی و هفتم همراه باشید....

آخرین اخبار، رویدادها و حواشی روز سینما، تلویزیون، بازیگران و هنرمندان ایران را در صفحه‌ی اخبار منظوم مرجع سینما و تلویزیون ایران می‌‌توانید دنبال کنید.