تا به امروز نسبت به روحانیت، نگاه طبقه‌ای داشته‌ایم

«اکبر نبوی» منتقد و کارشناس سینمایی در پاسخ به این سوال که نشان دادن یک روحانی در آثار سینمایی و تلویزیونی چه چالش‌ها و فرصت‌هایی در پی دارد،گفت: اگر بخواهیم برای به تصویر کشیدن روحانیت در آثار نمایشی اعم از سینما، تئاتر و تلویزیون، تعریف «نهادی» ازآن داشته باشیم، یک نوع رویکرد داریم و اگر به عنوان یک «طبقه اجتماعی» به آن نگاه شود، رویکرد و تحلیل دیگری نسبت به آن خواهیم داشت. این دو رویکرد و نگاه خیلی مهم است و می توانم بگویم که تا به امروز نسبت به روحانیت در سینما، نگاه طبقه‌ای داشته ایم.

وی در توضیح این مطلب بیان کرد: بر اساس تحلیل مسائل اجتماعی، نگاه طبقه ای الزامات خودش را دارد. از سویی چون روحانیت پس از انقلاب اسلامی به حکومت رسیده و نگاه طبقه ای که در ذهن خیلی ها وجود دارد، این قشر را متمایز بین خیلی طبقات دیگر می کند یعنی در واقع روحانیت از نظر خیلی‌ها جزء طبقات برخوردار به لحاظ موقعیت های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی محسوب می شود.

نبوی تاکید کرد: بنابراین تحلیل این موقعیت ها در سینما، خاص می شود و در واقع هر کس با این نگاه و تحلیل، بخواهد روحانیت را به تصویر بکشد چه بخواهد و چه نخواهد، الزامات نقد قدرت را رعایت کرده و به آن توجه می کند.

وی در ادامه اظهار داشت: به نظر من روحانیت یک« نهاد» است و یک طبقه نیست چرا که یک نهاد دینی است که متولی امر دین است؛ گرچه با مساحمه می توان روحانیت را یک نهاد اجتماعی نیز در نظر گرفت اما من ترجیح می دهم که بگویم نهاد دینی است. اینکه  مصداق های روحانیت در این وظیفه و رسالتشان چقدر درست عمل کنند و یا از مسیر منحرف شوند، بحث دیگری است.

این منتقد سینما خاطرنشان کرد: این نهاد دینی وقتی بخواهد در حوزه تصویر و درام ظاهر شود حتما الزامات خاص خودش دارد که این مطلقا به معنای محدودیت ها و نبایدها نیست بلکه به این معنا است که در ابتدا باید درست شناخته شوند. چراکه به نظر من درک درستی از روحانیت وجود ندارد و متاسفم که بگویم این فقط مربوط به دیگران نمی شود و حتی خود روحانیت هم از خودش درک درستی ندارد. با توجه به این نکته، ضرورت توجه دراماتیک به نهاد روحانیت بسیار مهم است. البته وقتی به دنبال ساخت یک اثر دراماتیک در مورد نهادی مثل نهاد روحانیت هستیم، منطقا به دنبال مصداق‌هایی مانند یک روحانی هستیم که بتوانند این نهاد را نمایندگی کند. این یک اصل درام پردازی است.

وی در ادامه افزود: نکته مهم این است که در حوزه درام باید یک قاعده منطقی را رعایت کنیم و همانطور که در علم گفته شده «تعرف الاشیاء باضدادها» یعنی اشیاء از راه نقطه مخالف و مقابلشان شناخته و به وجود آنها پی برده می شود؛اگر در یک اثر دراماتیک روحانی «بد من» نداشته باشیم نمی توانیم آن بخش مثبت را هم به درستی متوجه شویم. به هر حال در یک فیلم و درام باید قهرمان و ضدقهرمان وجود داشته باشد اما همیشه که نباید قهرمان یک روحانی و ضدقهرمان یک غیرروحانی باشد؛ بلکه در برخی موارد هم ضرورت درام و هم ضرورت های اجتماعی و فرهنگی و اعتقادی ایجاب می کند ضدقهرمان هم از داخل روحانیت باشد. منازعه دو روحانی که یکی سهم درستی از دین دارد و دیگری سهم نادرست، شکل بگیرد. اینها به نظر من الزامات درام است و ممکن در جاهای دیگر لازم نباشد اینگونه موارد را مطرح کنیم اما در ورود به درام سینمایی و تلویزیونی باید این قواعد رعایت شود.

اکبر نبویدرباره اینکه چند درصد آثار توانسته اند چنین شخصیتی از روحانیت به نمایش بگذارند، اظهار کرد: از مجموعه بسیار اندک آثاری که ساخته شده، شاید فقط «زیر نور ماه» ساخته رضا میرکریمی توانسته به این نوع شناخت و دریافت و ارائه دراماتیک به مخاطب نزدیک شود. اما آثار دیگر، علیرغم نیات خوب‌شان، گمان می کنم مشکل اولیه درک روحانیت را در خود داشتند. حتی سریالی آخری که در این مورد در تلویزیون ساخته شد علی رغم زحمت بسیاری که کشیده شده بود اما از این ناحیه مشکلات جدی داشت.

وی در پاسخ به اینکه عدم پرداخت درست به روحانی، از طرف قشر روحانیت اعمال می شود یا این یک خودسانسوری از طرف هنرمندان است؟ بیان کرد: این موضوع در ابتدا حتما از ناحیه روحانیت است و آنها تمایلی به این مسئله ندارند. البته این نوع رفتار عادت جمعی ما شده است. آیا سایر نهادها و گروه های اجتماعی حاضر هستند به درستی در آثار نمایشی به آنها پرداخته شود؟ پزشکان، پرستاران، نیروی انتظامی و ... سریع موضع می گیرند همانطور که در مقابل شوکران یا سریال سطح انگارانه ساختمان پزشکان موضع گیری کردند. چون فرهنگ عمومی ما اینگونه است و هنوز متوجه نشدیم که در درام باید به برآیند توجه کنیم نه روندها؛ درست است که روندها برآیند را می سازند اما روندها، نتایج نیستند؛ در حالی که این موضوع در فیلم های هالیوودی به شدت مورد توجه است.

دومین دوره جشنواره «روحانی و  سینما» 27 فروردین در تالار اندیشه حوزه هنری برگزار خواهد شد.

برای کسب اطلاعات بیشتر از اکبر نبوی «به صفحه اختصاصی اکبر نبوی در سایت منظوم » مراجعه کنید.