خلاصه داستان و معرفی بازیگران فیلم «جاده قدیم» + عکس‌ها

منیژه حکمت بعد از سالها دوری از فیلم‌سازی باز هم با فیلمی پیرامون مسائل زنان، به روی  پرده‌ی نقره‌ای بازگشت. از جهت تعداد فیلم‌های ساخته شده، منیژه حکمت فیلم‌ساز کم‌کاری است. اما به نوعی متعلق به بخش جریان‌ساز سینمای ایران است. فیلم‌های او، آشکارا و دلسوزانه، مسائل زنان جامعه‌ی ایرانی را محور قرار داده است. او در هر یک از فیلم‌هایش، از زاویه‌ای نو، به معضلات و روزمرگی‌های زنانه نزدیک می‌شود و بُرشی از آن را روایت می‌کند.

درعین‌حال، او تلاش می‌کند روند داستانی و اقتضائات درام را هم در نظر داشته باشد و صرفاً مطرح‌کننده‌ی مشکل نباشد. او در چهارچوب همین موضوعات زنانه نیز، دست به تجربه‌گری در فرم هم می‌زند. فیلم‌های او، هر کدام در ساحت داستان‌پردازی، و کارگردانی ساختاری مخصوص به خود دارند و با دیگری متفاوت هستند. حکمت در «سه زن»، ساختار زمان را بهم می‌ریزد و با بیانی نمادین و استعاری، مقوله‌ی تفاوت بین نسل‌ها را در فضایی خیالی مطرح می‌کند. زنی که در رابطه با دخترش و مادرش مشکل دارد، به دنبال دختر گم‌شده و مادر گریخته‌اش، گرفتار زمانهای موازی در گذشته و حال و آینده می‌شود. در همین حال، به یغما رفتن میراثی کهن در داستان مطرح می‌شود و کشاکش این سه زن، از سه نسل متفاوت با این میراث درون‌مایه‌ی اصلی فیلم را شکل می‌دهد. استعارات و نمادهای بسیاری در جزییات و ساختار این فیلم به چشم می‌خورد که ژانر فیلم را از فیلمی اجتماعی که دغدغه‌ی تعارض بین نسلها در زنان ایرانی را دارد، بدل به فیلمی رازگونه می‌کند. 

اما این حال و هوای خیالی و وهم‌آلود در همان فیلم منحصر می‌ماند. حکمت در فیلم بعدی‌اش «زندان زنان» هرچند همچنان از عامل زمان و گذشت آن برای پیش‌برد داستانش بهره می‌برد، اما در روایت‌گری به رئالیسمی اجتماعی، رو می‌آورد. داستان در زمانی طولانی، حدود دو دهه و در فضای زندانی زنانه پیش می‌رود. سبک و لحن داستان و فیلم، واقعیت‌گرا هستند و داستان، روندی منطقی و خطی دارد. یعنی حال و هوایی به‌کل متفاوت با «سه زن» در این فیلم ایجاد شده است.

«زندان زنان» بسیار فیلم موفقی بود و جوایز بسیاری را نصیب منیژه حکمت و تیم همکارش در ساخت این فیلم کرد. از جمله، بهترین فیلمنامه در جشن خانه سینما، بهترین فیلم در جشن خانه سینما، تقدیرنامه کلیسای جهانی برای فیلم زندان زنان در جشنواره بین‌المللی فیلم سه قاره فریبورگ سوئیس، جایزه عفو بین‌الملل در جشنواره بین‌المللی فیلم رتردام هلند، جایزه نقش اول برای زن رؤیا تیموریان در جشن خانه سینما و ...

در فیلم سوم، «جاده قدیم» منیژه حکمت، باز هم سراغ زنی از اجتماع رفته و زندگی و مشکلات او را به تصویر کشیده است. خلاصه داستان فیلم، اینطور بیان می‌کند که: زنی کارمند در شب عید نوروز با مشکلاتی مواجه می‌شود. گرچه این خلاصه فیلم، چندان گویا نیست. اما بیایید چند حدس بزنیم. زنی کارمند که وظایفی رسمی در شغل خود به‌عهده دارد، شب عید، که ایام مشغله‌های سنتی زنان ایرانی محسوب می‌شود، گرفتار مشکلاتی شده است. آیا این مشکلات از تعارضی بین این دو وظیفه‌ی تعریف‌شده برای زن ایرانی شاغل، نشأت گرفته؟ یا شاید نام فیلم «جاده قدیم» کلید این معما باشد؟ این زن، در آشفتگی‎های شهر تهران، در خیابان یا جاده‌ای، مثلاً جاده‌ی قدیم کرج-تهران، در معرض آزار و اذیتی قرار گرفته است؟ چندان مشخص نیست. ما تنها این سه عنصر را برای حدس زدن محتوای داستان در اختیار داریم: زن کارمند؛ عید نوروز؛ جاده قدیم. این سه عنصر، هم می‌توانند چهارچوب های داستانی اثیری با حال‌وهوای خیالی «سه زن» باشند، هم عناصر اصلی داستانی واقع‌گرا و اجتماعی، همانند «زندان زنان». شاید هم منیژه حکمت، در فیلم سومش، باز هم تغییر ژانر داده باشد و به‌کل با سبکی متفاوت و از زاویه‌ای نو، داستان این زن کارمند را روایت کرده باشد.

منیژه حکمت در انتخاب بازیگر برای فیلم‌هایش، سراغ هنرپیشه‌های معروف و موفق می‌رود. اما گویا هر هنرپیشه‌ای را برای ایفای نقش در فیلم‌های بشدت زنانه‌ی خود برنمی‌گزیند. هنرپیشه‌های انتخاب شده توسط او، افکاری نزدیک به او دارند  و به‌نظر می‌رسد صرفاً بر اساس فیزیک یا توان بازیگری‌شان انتخاب نشده‌اند. برخی از هنرپیشه‌های فیلم‌های او همانند بسیاری از کارگردانان دیگر، مشترک هستند. دختر منیژه حکمت، پگاه آهنگرانی و  همچنین آتیلا پسیانی، در دو فیلم از سه فیلم او حضور داشته‌اند. در این فیلم هم مهتاب کرامتی، آتیلا پسیانی و پرویز پورحسینی، به‌عنوان هنرپیشگان نقش‌های اصلی ایفای نقش کرده‌اند.

مهتاب کرامتی
مهتاب کرامتی برای رسیدن به جایگاه فعلی‌اش در سینمای ایران، فراز و فرودهای متعددی را تجربه کرده است. روند موفقیت او در سینما، ناگهانی و با درخششی یکباره و قطعی، رخ نداده است. او با ایفای نقش‌های متنوع در طی سالها، با تجربه‌های موفق و ناموفق، به‌تدریج بر توانایی‌های خود مسلط شده و آن‌ها را فیلم به فیلم بروز داده است تا جایی که امروز، به‌عنوان هنرپیشه‌ای توانا در ایفای نقش‌های چالشی شناخته می‌شود.

او با سریال «مردان آنجلس» برای اولین بار پیش چشم مخاطب، ظاهر شد. اما حتی با فیلم‌های بعدی‌اش، «مردی از جنس بلور» و «مومیایی ۳» هم نتوانست توان خود را ثابت کند. در فیلم سوم، «مرد بارانی» بالاخره کرامتی توانست با بازی خوبش، کاندیدای دریافت سیمرغ از جشنواره‌ی فجر شود.

بعد از آن، روند تدریجی رشد او، دیگر دچار وقفه نشد و او با گام‌هایی کوتاه اما رو به جلو، در فیلم و سریال‌های متعددی ظاهر شد که برخی منتقدین، موفق‌ترین حضورش را در سریال «خاک سرخ» ساخته‌ی ابراهیم حاتمی‌کیا و ایفای نقش زنی جنوبی می‌دانند.

او بعد از بازی در فیلم هایی مانند «ماجان»، «مزار شریف»، «جامه‌دران»، «رستاخیز»، «اشباح»، «ناخواسته»، «زندگی خصوصی آقا و خانم میم»، «اسب حیوان نجیبی است»، «چیزهایی هست که نمی‌دانی»، «آدم‌کش»، «شبانه روز»، «تردید»، «پاداش سکوت»، «حس پنهان»، «رستگاری در هشت و بیست دقیقه» و سریال «آتش سبز»، برای ایفای نقش در «عصر یخبندان» نامزد سیمرغ بلورین شد و در «بیست» دستش به سیمرغ بلورین هم رسید.

آتیلا پسیانی
آتیلا پسیانی، فرزند جمیله شیخی، هنرپیشه‌ی فقید سینمای ایران است. اما مدتهاست که او چنان هویت مستقل و معتبر و همه‌جانبه‌ای در سینما و تئاتر ایران، کسب کرده که کمتر کسی این پیوند خانوادگی را به‌یاد می‌آورد. فهرست فعالیت‌های او در زمینه‌های کارگردانی و بازیگری تئاتر، سینما و تلویزیون و جوایزی که بابت آنها کسب کرده است، چنان بلندبالاست که ذکر تمام آنها از حوصله این مطلب خارج است. اما برخی از فیلم‌های سینمایی و مجموعه‌های تلویزیونی که او در آنها ایفای نقش کرده است را می‌توان بدین ترتیب نام برد: «گاو خونی»، «آشوب»، «نگار»، «کارگر ساده نیازمندیم»، «آخرین بار کی سحر را دیدی؟»، «سیانور»، «نیمه شب اتفاق افتاد»، «آتش‌بس ۲»، «مستانه»، «نازنین»، «هیچ‌کجا هیچ‌کس»، «پل چوبی»، «یک عاشقانه ساده»، «در امتداد شهر»، «سفر مرگ» و سریال‌های «پرده‌نشین»، «انقلاب زیبا»، «مدینه»، «مادرانه»، «یه تیکه زمین»، «دیوار»، «خداحافظ بچه»، «رستگاران» و «زیر تیغ».

او برای بازی در «نسل سوخته»، «آب و آتش»، «هیوا»، «شام آخر»، «دو زن»، «طلسم»، «درکمال خونسردی» و ...کاندیدا یا موفق به دریافت جوایز متعددی شده است.

پرویز پورحسینی
این بازیگر پیش‌کسوت سینما، اکنون دیگر منبعی برای دریافت تجربه‌های ارزشمند برای همکاران جوانترش به حساب می‌آید. در عین حال، همچنان توان بازیگری خود را به خوبی حفظ کرده و هنوز توان عرضه‌ی بازی‌های هنرمندانه و مرغوبی دارد.

او که دانش‌آموخته‎ی تئاتر است، مانند بسیاری از سینما‌پیشه‌های هم نسل خود، هنرپیشه‌ای چند منظوره و فعال در تمامی زمینه‌های هنرهای تصویری و نمایشی است. فعالیت او از ابتدا تا اکنون، در شاخه‌های موازی تئاتر و سینما و تلویزیون پیش رفته است. چند نمونه از آثار سینمایی که پورحسینی در آنها بازی کرده است، «دوران عاشقی»، «رستاخیز»، «خواب لیلا»، «حرفه‌ای»، «فصل پنجم»، «شیخ مفید»، «عاشق فقیر»، «روز فرشته»، «چاووش»، «شب حادثه»، «کشتی آنجلیکا»، «باشو غریبه کوچک»، «رابطه»، «سراب» و «طلسم» هستند. او در سریال‌هایی مانند «میکائیل»، «سرزمین کهن»، «شیدایی»، «سایه تنهایی»، «بی‌گناهان»، «اولین شب آرامش»، «مختارنامه» و «طلسم‌شدگان» نیز بازی کرده است.

داریوش عیاری و مصطفی خرقه‌پوش هم به ترتیب به‌عنوان مدیر فیلمبرداری و تدوینگر این فیلم با منیژه حکمت همکاری کرده‌اند. نکته جالب توجه دیگر درباره‌ی فیلم «جاده قدیم» آن است که بر خلاف دو فیلم قبلی حکمت، که نویسندگی فیلمنامه‌ها را نغمه ثمینی و فرید مصطفوی بر اساس طرح و ایده‌ای از  منیژه حکمت، انجام داده بودند، این‌بار او فیلمش را بر اساس فیلمنامه‌ای از خودش جلوی دوربین برده است و این برای او عرصه‌ای نو به‌شمار می‌آید.

تهیه‌کننده‌ی فیلم هم خود منیژه حکمت است که بر خلاف نویسندگی فیلمنامه و حتی کارگردانی، در آن از حرفه‌ای ها و باتجربه‌های سینمای ایران محسوب می‌شود و سالهاست بدان اشتغال دارد.

نویسنده: سمیه سادات حسینی