حاشیه مهم تر از متن

برای کسی‏ که فیلم‏های قبلی برادران کوئن را دیده است، لبافسکی بزرگ چیز تازه‏ای نیست.هجویه‏ های همیشگی‏ کوئن ها در این‏جا به طرز عامدانه‏ای با کمدی مخلوط شده و خنده را هدف اصلی خود قرار داده است که غالبا نیز بدان‏ دست می‏یابد.فیلم تقریبا همه چیز دارد.از دزدی و آدم‏ربایی‏ گرفته تا بولینگ و رقص و آواز.همه اینها بدون هیچ ربطی منطقی‏ در فیلم آورده شده‏اند و همه آنها تصویری از زندگی سبک و بی‏معنا و سرخوشانه جف لبافسکی را به دست داده‏اند. شخصی که تمثیلی از یک آدم عادی و معمولی آمریکایی است.
در این فیلم هم مثل فیلم‏های قبلی برادران کوئن،با موضوعی‏ عادی روبروییم که به شکل غریب و متفاوتی پرداخت شده است. بار دیگر یک موضوع عادی و تکراری فیلم‏های آمریکایی‏ -در این‏جا آدم‏ربایی-به یک هجویه تمام‏عیار تبدیل شده و نهایتا موضوع اصلی فراموش شده و حاشیه‏روی‏ها اهمیتی بیش از متن‏ یافته است.فیلم با همه چیز و از همه بیش‏تر خود سینما شوخی‏ می‏کند و گاه کار را به شوخی‏هایی خصوصی می‏کشاند که تنها برای تماشاگر آمریکایی قابل فهم است.رویه هجوآمیز و سبک‏ گرفتن آدم‏ها و حوادث در این فیلم-و سایر فیلم‏های برادران‏ کوئن-سبک آن‏را به پست مدرنیست‏ها نزدیک می‏کند.
لبافسکی بزرگ از همان ابتدا با یک شوخی سنتی آغاز می‏شود:شوخی‏ای برمبنای تضاد میان دو آدم که به جای هم‏ اشتباه گرفته می‏شوند.منتها به جای این‏که این تصادف بر اثرشباهت آن دو اتفاق بیفتد ناشی از تشابه اسمی آنهاست.این‏ تفاوت خود ناشی از زندگی در دنیای پست مدرن است. دنیایی که در آن تشخص افراد بیش از این‏که به مشخصات چهره‏ یا جایگاه اجتماعی و شأن و طبقه آنها وابسته باشد،توسط اعداد و ارقام معلوم می‏گردد.در این دنیای دیجیتالی دیگر هیچ بعید نیست که شخص ثروتمند و مقتدری مثل جفری لبافسکی به علت‏ تشابه اسمی با آدم آس‏وپاس و بیکاره‏ای مثل جف لبافسکی‏ اشتباه گرفته شود.
اما کوئن‏ها با موضوع عوضی گرفته شدن بیش از این بازی‏ نمی‏کنند.حقیقت به سرعت روشن می‏شود و همه چیز پایان‏ می‏یابد.اما حالا جف دست‏بردار نیست و می‏خواهد هرطور شده‏ از این راه پولی به جیب بزند.همین موضوع است که او را درگیر ماجراهای بعدی با لبافسکی بزرگ می‏کند.
قبل از تیتراژ شاهد صحنه‏ای هستیم که در آن جف را شکنجه می‏کنند.سرش را در کاسه توالت کرده و روی‏ قالیچه‏اش ادرار می‏کنند تا از او اعتراف بگیرند.صحنه‏ای که‏ ما انتظار داشتیم در اوج فیلم اتفاق بیفتد در همان ابتدا اتفاق‏ می‏افتد.کوئن‏ها همچون سایر پست مدرنیست‏ها خیال ندارند که زبون شده قهرمان خود را یک حادثه اخلاقی مهم و تأثیرگذار تلقی کنند.آنها در دنیایی زندگی می‏کنند که ارزش و اعتبار انسان تا حد یک شی‏ء تنزل یافته.ارزش‏هایی مثل عشق، انسانیت،عزت‏ نفس،غرور،آزادی و فداکاری که موضوع اصلی‏ آثار فیلمسازان کلاسیک بود در نزد فیلمسازان اعتبار و ارزش گذشته را از دست داده است.تمام فیلم‏های پست مدرن‏ بیان‏گر از بین رفتن این ارزش‏هاست.اما آنها نه تنها برای این‏ موضوع مرثیه‏سرایی نمی‏کنند بلکه آن‏را سهل‏انگارانه و حتی‏ شادمانه می‏پذیرند.نوعی شادمانی که به قول بودریار ناشی از گیجی است.جفری در فیلم لبافسکی بزرگ در واقع نمونه‏ای‏ از یک شخصیت پست‏مدرنی است.او با وجود همه بلایایی که‏ بر سرش می‏آید و همه تهدیدهایی که می‏شود تنها می‏تواند شوخی کند و همه چیز را با سبک‏سری کنار بگذارد.به شکلی‏ کنایه‏آمیز،او فقط درپی گرفتن خسارت برای قالیچه‏اش است و نه حتی برای هتک حرمتی که از شخص خودش شده است.جف‏ بریجز با بازی عالی خود این شخصیت را به زیبایی تجسم بخشیده‏ است.او در همه صحنه‏ها با مو و ریشی بلند و با ظاهری شلخته و شلوار کوتاه ظاهر می‏شود.و با سهل‏ انگاری‏های خود در برابر همه چیز و همه کس،تمام ارزش‏ها و هنجارهای عمومی را به باد شوخی و تمسخر می‏گیرد.جف چیزی است مثل همه قهرمان‏های‏ فیلم‏های کوئن ساده و کمی کودن که باوجوداین سعی می‏کند زرنگی کند اما اهمیتی به این زرنگی‏ها هم نمی‏دهد.او با خونسردی و آرامش خود دیگران را به جنون می‏کشاند اما قصدش بیش‏تر راه انداختن کار خودش است.
قهرمان‏های فیلم‏های کوئن به هیچ اخلاقیاتی معتقد نیستند. اغلب آنها آدم‏هایی بی‏هدف هستند که به سرگرمی و وقت‏گذرانی‏هی خود-در این‏جا باشگاه بولینگ-دل‏خوش‏ کرده ‏اند تا سبکی و پوچی زندگی خود را به نحوی تحمل کنند اما آنها به این پوچی اهمیت چندانی هم نمی‏دهند.در زندگی آنها عشق،ارزش‏های اخلاقی،ناهنجاری‏های روانی و بلندپروازی‏ جایی ندارد.آنها فقط مشغول وقت‏گذرانی هستند.وقتی در لبافسکی بزرگ این وقت گذرانی با قصه‏ای آشنا و هیجان‏ انگیز مخلوط می‏شود آن‏وقت است که همه چیز خنده ‏دار می‏شود.جف وارد ماجراهای خطرناک،عاشقانه/هیجان‏انگیز و غیره می‏شود بدون این‏که به آنها اهمیت چندانی بدهد.او هم‏چنان رویه گیج‏آلود و پرحرفی‏های خود با والتر را ادامه‏ می‏دهد.
نکته خنده ‏دار فیلم این‏جاست که جف تقریبا از همه کتک‏ می‏خورد.از آدم‏دزدها گرفته تا رقبایشان در باشگاه بولینگ و راننده تاکسی و افسر پلیس و آدم‏های لبافسکی میلیونر.برخلاف‏ قهرمان سنتی که همه را کتک می‏زد این‏جا قهرمان از همه کتک‏ می‏خورد بدون این‏که واکنش مهمی در برابر آن بروز دهد.
دوست عصبی و قلدرمآب او والتر با گریمی متفاوت و غریب از جان گودمن که سعی شده تا حد امکان به جف شباهت یابد این‏ بی‏فایدگی را به نحو دیگری کامل می‏کند.در یکی از شوخی‏های خوب فیلم،والتر برای نشان دادن قدرت خود به‏ پسری که می‏خواهد از او حرف بکشد ماشینی را با یک میله‏ آهنی درب‏وداغان می‏کند.لحظه‏ای بعد صاحب اصلی ماشین از راه می‏رسد و در تلافی ماشین جف را به همان وضع درمی‏آورد. ماشینی که در طول فیلم درست مثل صاحبش هر لحظه دچار آسیب‏ و صدمه تازه‏ای می‏شود.
در بیش‏تر صحنه‏ های فیلم جف را در کنار والتر می‏بینیم که‏ مشغول بحث‏های پایان‏ناپذیر درباره چگونگی انجام عملیات‏ هستند.اما عملا به جای نتیجه‏گیری درست وقت خود را با فحش دادن به هم تلف می‏کنند و سرآخر هم جز خراب کردن‏ کاری بعد از دیگری به نتیجه‏ای نمی‏رسند.یکی از بهترین‏ شوخی‏های از این دست حضور دانی در کنار آنهاست که مرتب‏ بین حرف‏های آنها پرانتز باز کرده و چیزی اضافه می‏کند و همیشه هم با جواب خفه‏ شوی والتر روبه‏ رو می‏شود.این‏ شخصیت تنها کسی است که سکته قلبی ‏اش احتمالا به این علت‏ که یک‏بار موفق نشده تمام بولینگ‏ها را سرنگون کند!والتر را دچار تأسف و ناراحتی می‏کند.
بازی بولینگ بدون این‏که هیچ نقشی در روایت داشته باشد مرکز ثقل اصلی فیلم است.بسیاری از صحنه‏ های فیلم در باشگاه‏ بولینگ اتفاق می‏افتد و شوخی‏ها هم حول آدم‏های حاضر در آن‏جا دور می‏زند.تنها عالم تشخص جف،بولینگ است.(در یک شوخی،افسر پلیس تنها کارت شناسایی را که در کیف جف‏ پیدا می‏کند،کارت عضویت او در باشگاه بولینگ است).با این‏حال ما هیچ‏وقت او را در حال بازی نمی‏بینیم و در عوض‏ شاهد انواع و اقسام بولینگ ‏بازها و حرکت دائمی دوربین روی‏ توپ بولینگ که به سوی هدف پرتاب می‏شود،هستیم.جف و والتر همه تصمیمات خود را در باشگاه بولینگ می‏گیرند. کوئن‏ها با رویکردی هجوآلود بولینگ را به مرکز اصلی‏ شوخی‏های فیلم تبدیل می‏کنند.از تأکید فراوان روی اجزای‏ بدن بازیکن‏ها در حین پرتاب توپ گرفته تا آوردن موسیقی‏ جیپسی کینگ بر روی حرکات یک بازیکن اسپانیایی و ساختن‏ یک کلیپ در میانه فیلم تا نهایتا کابوس جفری در اواخر فیلم که‏ در آن خود او به مثابه یک توپ بولینگ به پرواز درآمده و به سوی هدف پیش می‏رود.
در این فیلم هم مثل سایر فیلم‏های کوئن‏ها شوخی‏ها نه در خدمت روایت بلکه روایت در خدمت شوخی‏ها قرار گرفته‏ است.انگار برادران کوئن موقع نوشتن فیلمنامه یک‏بار به طور سنتی همه چیز را نوشته‏ اند و بعد سعی کرده‏اند هر صحنه را تا جای ممکن هجو کنند و یا نکته مسخره‏ای در آن بگنجانند. بعضی از صحنه‏ های هجوآمیز گاه هیچ نقشی در روند قصه ندارند و تنها به قصد مسخرگی در آن گنجانده شده‏اند مثل جایی که در آن،دختر لبافسکی،جف را سراسیمه به خانه‏اش می‏خواند و بعد به جای صحبت کردن با او شروع می‏کند به خندیدن‏ بی‏وقفه در گوشی تلفن.لبافسکی بزرگ در جایی قرار می‏گیرد که آن‏را می‏توان چیزی میان یک کمدی روشنفکرانه و یک فیلم‏ عادی خنده‏دار اشتباه گرفت.همین بازی زیرکانه است که‏ فیلم‏های برادران کوئن را در جشنواره‏ها موفق می‏سازد و آنها را در شمار فیلمسازهای متفاوت درمی‏آورد.
در لبافسکی بزرگ برادران کوئن از هر راهی برای خلق‏ صحنه‏های عجیب‏وغریب استفاده برده‏اند.از کابوس‏های‏ موزیکال تا شوخی‏های بی‏امان با بولینگ.آنها تقریبا هر ایده با مزه‏ای که به فکرشان رسیده را پیاده کرده‏اند.همه اینها اما بدون این‏که در خدمت رسیدن به حس خاصی باشد انگار در این راستا است که بگوید در این دنیای متنوع نمی‏توان به‏ موضوع واحدی امید بست.برای کسی‏که در فیلم‏ لبافسکی بزرگ دنبال معنا و مفهوم خاصی می‏گردد همه چیز نومیدکننده است.در عوض آنها به شدت درصدد هستند تا معنی‏ دیگری را به تماشاگر القا کنند:ببین که همه چیز چقدر بی‏معنا و مفهوم است!
برادران کوئن قصد دارند سنت‏ شکنی کنند اما بیش از این‏که فکر و اندیشه تازه‏ای پشت این سنت‏ شکنی باشد،آن‏را تنها به قصد سنت‏ شکنی انجام می‏دهند.در این پروسه آنها گاه‏ به نتایجی عالی و شگفت‏ انگیز می‏رسند.شوخی‏های آنها بی‏ نظیر است.اما تمام اینها در کلیتی فکر نشده و بی‏ نظم به هدر می‏رود.گاه جذابیت بازی بازیگر یا جالب بودن صحنه و شوخی‏ توجه را جلب می‏کند اما از این همه به نتیجه سنجیده و از پیش تعیین شده‏ای نمی‏رسد.
برادران کوئن هرگز حوادث فیلم‏هایشان را به نقطه جدی و تفکربرانگیزی نمی‏کشانند.همه حوادث با سبک احمقانه‏ای‏ به سادگی تمام می‏شود.همه چیز به شکلی غیرقراردادی و تازه‏ پیش می‏رود بدون این‏که انتظارات تماشاگر را برآورده کند.اما در این مسخرگی نوعی واقع‏گرایی پنهان نهفته است که در زندگی روزمره و عادی آدم‏های امروزی نهفته است. لاابالی‏گری‏ های جف در واقع نشانی از حالات و روحیات واقعی‏ انسانی را در خود دارد.برادران کوئن بدون این‏که به رسالت‏ هنر برای«تعالی»معتقد باشند نوعی از پوچی و بی‏مایگی را به وجود می‏آورند که در«واقعیت»زندگی ریشه دارد. تماشاگری که در فیلم‏های کلاسیک عالی‏ترین لحظات حسی و روحی خود را بازمی‏یافت در فیلم‏های پست‏مدرن و از جمله‏ برادران کوئن به یاد لحظات ساده و احساسات عادی خود می‏افتد و به آنها می‏خندد.در پشت تمام این‏ها البته دنیایی از بحث و نظر و ادعا وجود دارد که در بسیاری از آنها حقیقتی نهفته است، اما واقعیت این است که رسالتی که پست مدرنیست‏ها برای‏ سینما درنظر گرفته‏اند دیگر چندان شوقی را برای تماشا برنمی‏انگیزد.