کلود شابرول با سالاد فصل!

آخرین فیلم فریدون جیرانی نه مثل هیچ یک از فیلم‌های قبلی‌اش است و نه در ادامه روندی که جیرانی از ابتدای فعالیت 35 ساله اش در سینما تا کنون داشته. «خفگی» یک خودکشی روشنفکری برای فریدون جیرانی محسوب می‌شود.

جیرانی (به گفته خودش) سعی کرده تا در «خفگی» متاثر از آثار کلود شابرول فیلمساز مهم موج نوی فرانسه باشد. در میان فیلمسازان موج نو، یکی از وجوه تمایز شابرول نسبت به سایرین، علاقه مشهود او به آثار هیچکاک و تاثیرپذیری از این فیلمساز بزرگ تاریخ سینماست. فریدون جیرانی نیز در فیلم‌هایی که تاکنون ساخته، به غیر از فیلم‌هایی که غیر قابل دیدن هستند-مثل صورتی، مجموعه ستاره‌ها و خواب‌زده‌ها- نشان داده که بیشتر از همه متاثر از آثار هیچکاک است و دکوپاژ و میزانسن را از آثار او آموخته و تم اصلی فیلم‌های مهمش-مثل قرمز، پارک وی و سالاد فصل- نیز به آثار هیچکاک نزدیک است. تا اینجا قبول.

اما موضوع اصلی آثار شابرول، دست زدن به جنایت ناشی از شهوت است و شابرول در شخصیت‌پردازی و قصه‌گویی، رویکردی روانکاوانه و در نتیجه سمپاتیک دارد. او خواسته‌های شخصیت‌هایش را از منظری روانکاوانه بررسی می‌کند.

الناز شاکردوست در فیلم خفگی

این در حالی است که فیلم جیرانی اصلاً وجهه روانکاوانه ندارد و تمایل شخصیتی که مرتکب جنایت می‌شود مشخصا ناشی از شهوت نیست. پس تا اینجا، جیرانی در فرضیه‌ی خود شکست خورده است.
جیرانی در «خفگی» فقط توانسته است فضا و اتمسفر مورد نظرش را به تصویر بکشد. قصد فیلمساز، ایجاد اتمسفر و فضایی سرد، بی‌روح و یخ‌زده بوده است که به مدد فیلمبرداری و قاب‌بندی‌های مناسب و استفاده از کنتراست در نورپردازی توانسته است چنین فضایی خلق کند. از طرفی میزانسن یا بهتر بگوییم چیدمان بازیگران در فیلم، ثابت و بی‌تحرک است که این نیز در خدمت فضای حاکم بر فیلم است و ذهنیت کارگردان در این چیدمان به رخ کشیده می‌شود. بازیگران فیلم، همچون عروسک خیمه‌شب‌بازی در اختیار کارگردان هستند و بازی نمی‌کنند، بلکه مثل ربات، صرفاً دستورات را اجرا می‌کنند. از بین بازیگران فیلم، فقط نوید محمدزاده توانسته به مدد هوشمندی در بازیگری و سبقه تئاتری، فضای ذهنی و اتمسفر مورد نظر فیلمساز را درک و با دیالوگ های مونوتن و میمیک بت و یکنواخت در بازی‌اش، آن را ایجاد کند. البته فیلم در کل از عدم توانایی کارگردان در هدایت بازیگران برای انتقال فضای مورد نظرش رنج می برد. بنابراین «خفگی» قطعا در گیشه شکست خواهد خورد و خود فیلمساز این را بهتر از هرکسی می‌داند.

شما نیز می‌توانید نقدها و یادداشت‌های خود درباره آثار سینما و تلویزیون را با نام خودتان در منظوم (معتبرترین مرجع نقد سینما و تلویزیون ایران) منتشر کنید. هم‌اکنون مطالب خود را به آدرس ایمیل Admin@Manzoom.ir برای ما ارسال کنید.

نقد، یادداشت، تحلیل، بررسی و معرفی منتقدین از فیلم‌های سینمایی، سریال‌ها و برنامه‌های تلویزیونی ایرانی را در صفحه نقد فیلم سایت منظوم مرجع سینما و تلویزیون ایران بخوانید.  [منظوم تنها ناشر نقدها است و این به معنای تایید دیدگاه منتقدان نیست.]