بررسی موسیقی سریال امام علی (علیه السلام)

سریال تاریخی و ماندگار امام علی(ع) که به شرح زندگی حضرت امیرالمومنین علی(ع) از شروع خلافت تا شهادت آن حضرت پرداخت به نویسندگی و کارگردانی داوود میرباقری سال 1376 از شبکه یک سیما پخش شد، به دلایل متعدد توانست توجه مخاطبان را به خود جلب کند و سنگ بنای خوبی برای حرکت‌های بعدی فیلمسازان شود.

در این سریال بازیگرانی چون داریوش ارجمند، محمدرضا شریفی‌نیا، سیروس گرجستانی، سعید نیکپور، عنایت بخشی، ویشکا آسایش، انوشیروان ارجمند، جواد خدادادی، عنایت‌الله شفیعی، پرویز پرستویی و... هنرنمایی کردند.

ساخت موسیقی این سریال که یکی از ماندگارترین موسیقی‌های تاریخ تلویزیون است به عهدهفرهاد فخرالدینی بود.

نوشتن درباره موسیقی سریال سریال امام علی(ع) از جهتی بسیار ساده و از جهت دیگر بسیار دشوار است. ساده است چون همه مردم بارها آن را شنیده‌اند و زمزمه کرده‌اند و بخوبی می‌شناسند، اما دشوار است چون اثری است برگرفته از سال‌ها پژوهش آهنگساز فرهاد فخرالدینی از آن نظر که آهنگسازی مولف و پژوهنده است و همیشه برای ارائه موسیقی‌های خود عاملی غافلگیرکننده در دست دارد که یکی از آنها را در موسیقی سریال امام علی(ع) می‌شنویم.

او پیشتر هم تاثیر تامل و ژرف‌اندیشی‌های خود را در موسیقی ایرانی از راه‌های گوناگون نشان داده بود. مثلا در مورد مقام نوا که در موسیقی «سربداران» به کار رفته از تغییر فواصل شور و نوا در طول تاریخ سخن گفته بود و در اثر خود آن گونه که باور داشت، مقام نوا را بدون استفاده از ربع پرده به کار برده بود.

این بار اما بهره‌گیری فخرالدینی از دانسته‌های خود در زمینه پیشینه موسیقی ایران، اندکی جدی‌تر و عمیق‌تر بود. 

او طی سال‌های آغازین دهه 40 با راهنمایی‌های دکتر مهدی برکشلی، پژوهش‌هایی در زمینه پرده‌بندی تنبور خراسان به روایت ابونصر فارابی انجام داده بود و سپس به سراغ متون کهن دیگری که در باب موسیقی موجود بودند رفته و از میان آنها شیوه آوانگاری عبدالقادر مراغه‌ای در دو کتاب مقاصد المالحان و جامع المالحان نظر او را بیشتر به خود جلب کرد.

از آنجا که عبدالقادر این الحان را با حروف ابجد ثبت کرده بود، با توجه به گذشت قرن‌ها و منسوخ شدن این شیوه آوانگاری، دستیابی به نغمه اصلی این الحان نیازمند پژوهش و بررسی‌های دقیق بوده است، آنچنان که خود فخرالدینی بیان می‌کند رمزگشایی و کشف شعر و آهنگ قطعه‌ای موسیقی از عبدالقادر را که سال‌ها پژوهشگران خارجی و خودی روی آن کار کرده بودند، پس از نزدیک به 30 سال به او رسید و او توانست این مهم را به انجام برساند.

این آهنگ را فخرالدینی به عنوان موسیقی تیتراژ سریال امام علی(ع) با دو زبان فارسی و عربی به کار برد. اجرای بخش آواز این تصنیف به عهده صدیق تعریف بود. روانی و ملودی و تنظیم زیبا و دلنشین فخرالدینی همراه با اجرای خوب صدیق تعریف، همه باعث شد این موسیقی یکی از ماندگارترین موسیقی‌های سریال‌های تلویزیونی در تاریخ ایران شود.