بغرنج سیاسی در بستری عاشقانه

« سیانور» به برهه ای حساس از تاریخ ایران می پردازد که در آن سازمانی تحت عنوان « مجاهدین خلق » رفته رفته با اختلاف درونی تبدیل به سازمانی تروریستی با رویکردهای عجیب و غریب شدند که هر ایرانی به خوبی به داستان آنها واقف است و در اینجا هم تقی شهرامی حضور دارد که گفته می شود برای رفتن سر قرارها به جای یک قرص سیانور، چند قرص را همزمان در دهانش نگه می داشت تا اگر اتفاقی برایش افتاد و قرص اول عمل نکرد، قرص های بعدی کارش را بسازد!

اما در فیلم « سیانور» داستان پر فراز و نشیب این گروه همزمان با عاشقانه ای روایت می شود که می توان از آن به عنوان اولین اشکال اساسی فیلمنامه نام برد.بهروز شعیبی که با فیلم « دهلیز » توانسته بود توانایی های کارگردانی خود را به معرض نمایش بگذارد، در ساخت « سیانور » قصد داشته چند قدم را به یکباره بردارد که مشخصاً تجربه کم او و بلند پروازی نامتعارفش باعث کاهش کیفیت فیلم شده است.

شعیبی برای تصویرسازی روابط سازمانی و در مجموع موجودیت گروه مجاهدین در فیلمش، به سراغ شخصیت های واقعی و بازسازی تصویر آنها در فیلم رفته که نتیجه کار فاصله بسیاری با خود واقعی افراد دارد و در اینجا همه چیز قراردادی و ساده تر شکل گرفته است. شعیبی سعی کرده اعضای این گروه را انسانهای باهوشی متصور شود اما در اجرا ، آنان را به حدی ساده و تک بعدی معرفی می کند که حتی در مقطعی به تیپ می رسند.

شاید بتوان یک مثال درباره شخصیت پردازی اثر را مرتبط به شخصیت بهمنش ( با بازی مهدی هاشمی ) برشمرد که فارغ از حضور ناموفق و در مجموع انتخاب عجیب مهدی هاشمی برای ایفای این نقش، خود شخصیت نشانی از قدرت سازمان یافته در ساواک را به تصویر نمی کشد و در پرداخت او از عناصر بدمن های کلیشه ای تاریخ سینما استفاده شده است. دیگر شخصیت های مجاهد فیلم نیز وضعیت بهتری ندارند و میزان پرداخت شخصیت شان جز چند تیتری که از آنها در سالهای اخیر در ذهن هر ایرانی نقش بسته، اطلاعات بیشتری دریافت نمی کنیم.

مهیا نمودن بستری عاشقانه در میان وضعیت بغرنج سیاسی، نیز یکی از تصمیماتی است که معمولاً فیلمسازان با تجربه به خوبی از پس آن بر می آیند اما بهروز شعیبی مشخصاً هرگز به چنین تجربه ای دست نیافته و نتیجه کار هم مطابق انتظار قانع کننده نیست. عاشقانه فیلم بیشتر حول محور دیالوگ های پینگ پنگی رخ می دهد بی آنکه بیننده موقعیتی را برای شکل گیری عاشقانه میان این افراد ببیند. بهروز شعیبی همانند بسیاری از فیلمسازان به این نکته بسنده کرده که با چند نوبت گفتگو، مخاطب می بایست تغییر کاربری احساسات آدمهای داستان را باور نماید؛ بی آنکه آنها اصلاً عاشق بودنشان را ثابت نمایند.

با اینحال می توان « سیانور » را در بخش های فنی اثری ممتاز برشمرد که مخصوصاً در بازسازی سالهای دهه ی 50 موفق عمل کرده و طراحی صحنه اثر می تواند نمره قبولی را بگیرد. در واقع طراحی صحنه و فیلمبرداری علی برازنده را می توان بهترین بخش فیلم برشمرد که به زنده شدن حال و هوای سالهای قبل از انقلاب برای مخاطب کمک شایانی کرده است.

اما در بخش بازیگری این توفیق ادامه پیدا نکرده و شاهد ترکیب بازیگرانی هستیم که اگرچه سعی کرده اند به نقش هایشان نزدیک شوند اما به جهت فیلمنامه ای پر حفره، قادر نیستند درخششی داشته باشیند. همانطور که اشاره شد بدترین بازیگر فیلم مهدی هاشمی است که مشخص نیست انتخاب او برای ایفای نقش یک مامور ساواک براساس چه متر و معیاری انجام شده. مهدی هاشمی نه ترسناک است،نه قلدر است و نه شبیه به انسانهای بی رحم! انتخاب او برای ایفای نقش بهمنش احتمالاً بدترین انتخاب فیلم بوده است.

« سیانور» اثری است که می توانست با کمی دقت در بازسازی داستان گروه مجاهدین به اثری ممتاز در سالهای فقدان آثار اینچنینی در سینمای ایران مبدل شود اما عدم شناخت صحیح کسانی که در فیلم از آنها نام برده می شود سبب شده تا آنان وضعیتی منفعل و بی رمق در فیلم داشته باشند در حالی که در واقعیت هرگز اینچنین نبود. گنجاندن عاشقانه ای سطحی توسط شعیبی در دل داستان نیز کمکی به افزایش بارِ درام فیلم نکرده تا در پایان به یک کلیشه کلاسیک منجر شود. با اینحال « سیانور » در بخش های فنی اعم از طراحی صحنه و فیلمبرداری نمره قبولی می گیرد و شایسته احترام است.

شما نیز می‌توانید نقدها و یادداشت‌های خود درباره آثار سینما و تلویزیون را با نام خودتان در منظوم (معتبرترین مرجع نقد سینما و تلویزیون ایران) منتشر کنید. هم‌اکنون مطالب خود را به آدرس ایمیل Admin@Manzoom.ir برای ما ارسال کنید.

نقد، یادداشت، تحلیل، بررسی و معرفی منتقدین از فیلم‌های سینمایی، سریال‌ها و برنامه‌های تلویزیونی ایرانی را در صفحه نقد فیلم سایت منظوم مرجع سینما و تلویزیون ایران بخوانید.  [منظوم تنها ناشر نقدها است و این به معنای تایید دیدگاه منتقدان نیست.]