سرگشتگی بین سنت‌ و مدرنیسم

«دایره زنگی» یک کمدی اجتماعی است که مضامین مورد علاقه پریسا بخت‌آور (کارگردان) و اصغر فرهادی (فیلمنامه‌نویس) را در خود دارد.

اصغر فرهادی با فیلمنامه‌های اجتماعی‌اش بارها علاقه‌ خود را به چنین بسترهایی نشان داده است. پریسا بخت‌آور هم با مجموعه‌هایی تلویزیونی چون «من یک مستأجرم» نشان می‌دهد که به چنین مضامینی گرایش دارد.فیلم «دایره زنگی» روایت تقابل سنت و مدرنیته در قالب برخوردهای افراد آپارتمان‌نشین است. در این میان ماهواره به عنوان عنصری مدرن این تقابل بین ساکنین آپارتمان را شکل می‌بخشد.عده‌ای با توجه به تفکر سنتی، با ورود مظاهر مدرنیته به زندگیشان مخالف هستند، و عده‌ای دیگر به نحوی افسارگسیخته خود را به جلوه‌های مدرنیته سپرده‌اند. این افراط و تفریط‌ها که در زندگی‌ ما ایرانی‌ها فراوان به چشم می‌خورد در فیلم «دایره زنگی» خوب به تصویر درآمده است.فیلم نشان می‌دهد که در این آمیزش سنت و مدرنیته در جامعه، گرفتار ملغمه‌ای دشوار و فرساینده شده‌ایم؛ به طوری که جامعه‌ای داریم که نه سنتی است و نه مدرن، ولی در عین حال از هر دو هم چیزهایی دارد.پدر مذهبی خانواده از طرفی مخالف نصب ماهواره است و از سویی دیگر اجازه فیلمسازی به پسرش می‌دهد. این نشان می‌دهد که حتی سنتی‌ترین آدم‌ها هم نمی‌توانند از جلوه‌های مدرنیسم  بگریزند و به هر حال باید خود را با عصر رسانه‌ها و ارتباطات هماهنگ کنند.البته فیلمساز حق را به هیچ کدام از گروه‌ نمی‌دهد، نه در مذمت ماهواره شعار می‌دهد و نه دفاعی از استفاده افسارگسیخته از آن می‌کند. بلکه این پدیده تکنولوژیک و اجتماعی را تحلیل می‌کند و نکات مثبت و منفی‌اش را در قالب لحظاتی کمدی جان می‌بخشد.از طرفی فیلمساز نشان می‌دهد که زمانه افکار سنتی که دیش را بدتر از کلمه هم‌وزن آن می‌داند، گذشته است. از سویی دیگر، اینکه برنامه‌های ماهواره بخواهد مهم‌ترین اوقات یک خانواده را پر کند و برنامه‌هایش به عنوان تنها الگوی همیشه در دسترس خانواده‌ها مطرح شود، به صلاح نیست.برخی از لحظات کمیک فیلم موفق هستند، مثل دعوای دسته‌‌جمعی در پشت‌بام یا جریان پیژامه‌ای که در ماشین «بهاره رهنما» پیدا می‌شود. برخی از صحنه‌های فیلم هم موفق نیست، مثل جایی که بهاره رهنما با صدای مردانه به خانه دختر زنگ می‌زند که نه تنها کمیک نیست، بلکه صحنه‌ای اغراق‌آمیز و غیرواقعی به نظر می‌رسد.

فیلمساز از پرشماری کاراکترهای فیلم به خوبی در خلق کمدی کمک می‌گیرد و لحظاتی مؤثر از کمدی اسلپ استیک (بزن و بکوب) را خلق می‌کند. این نوع کمدی را در دعواهای دسته‌جمعی ساکنین آپارتمان بارها دیده‌ایم.در صحنه‌های مختلف فیلم می‌بینیم که فرزندان خانواده‌ها بین جلوه‌های مدرن زندگی و تفکرات سنتی والدینشان سردرگم هستند. این مسئله گاه موجب ایجاد تضاد شدیدی بین نسل جدید و نسل گذشته می‌شود و در این میان جوانان به گمگشتگانی می‌مانند که مسیر درست زندگی را نمی‌یابند. چرا که خود والدین هم گاهی اوقات این مسیر را به درستی نمی‌شناسند و نمی‌توانند به آن‌ها توصیه‌ای درست و به‌روز کنند. فیلم همانقدر که تعصب را غیر دموکراتیک و غیرمنطقی نشان می‌دهد، آزادی بی‌حد و حصر را هم بحران‌زا و منحرف کننده می‌داند.کاراکتر «شیرین» (باران کوثری) هم نمادی از جوانان گمگشته امروزی است که به بزهکاری روی آورده‌اند. فیلمساز و فیلنامه‌نویس تا انتهای فیلم ماهیت کاراکتر شیرین را بر تماشاگر آشکار نمی‌کند و وقتی در پایان می‌فهمیم شیرین بزهکار است دچار نوعی غافلگیری جذاب می‌شویم. چرا که شیرین که در سراسر فیلم نقش دختری عاشق را بازی کرده به پسر و حتی به تماشاگر هم رودست می‌زند و در انتها تماشاگر را غافلگیر می‌کند.نمای انتهایی فیلم که اتوبوسی را نشان می‌دهد که شیرین داخل آن است و پلیس دستور توقف آن را می‌دهد، ما را به این فکر می‌اندازد که نسل جوان و گمگشته ما بالاخره چگونه راه نجات را پیدا می‌کند. آیا تنها عوامل بازدارنده‌ای چون پلیس و اجرای قانون اکتفا می‌کند یا اینکه جوانان ما باید از داخل خانواده و جامعه‌شان احیا شوند.بیشتر فیلم‌ در فضای داخلی آپارتمان‌ها می‌گذرد، ولی کارگردانی پریسا بخت‌آور و استفاده از نماهای متنوع و حرکت‌های دوربین باعث می‌شود که فیلم خسته ‌کننده نباشد و جذابیت خود را از دست ندهد.مهران مدیریبار دیگر توانایی خود را در اجرای کاراکترهای کمدی به رخ می‌کشد. کافی است نقش او را در این فیلم با نقش او در سریال «مرد هزارچهره» مقایسه کنیم. می‌بینیم که دو نقش ویژگی‌های کاملاً متضادی دارند و مدیری در هر دو نقش موفق است. این نشان از توانایی‌های گسترده و برجسته این بازیگر دارد.محمدرضا شریفی‌نیا و امین‌ حیایی هم مثل همیشه در نقش‌های کمیک خود موفق هستند و بهاره رهنما هم نشان می‌دهد که علاوه بر نقش‌های جدی در نقش‌های کمیک هم توانایی‌های بسیاری دارد. کافی است به بازی خوب او در این فیلم و نیز سریال «مرد هزارچهره» دوباره دقت کنیم. امید روحانی هم در نقش مرد مذهبی بازی متوسطی ارائه می‌کند که به پای بازی خوبش در «کارگران مشغول کارند» نمی‌رسد. گوهر خیراندیش هم نقش تکراری همسر مرد مذهبی را بازی می‌کند که تکرار این نقش نمی‌تواند برای او امتیازی قابل اعتنا به شمار آید.

در مجموع «دایره زنگی» به عنوان فیلم اول خانم پریسا بخت‌آور نمره قبولی می‌گیرد؛ هر چند با کمدی‌های آپارتمانی برجسته‌ای چون «اجاره‌نشین‌ها» (داریوش مهرجویی) آشکارا فاصله زیادی با کیفیت مطلوب دارد، ولی می‌توان به آینده فیلسازی خانم بخت‌آور امیدوار بود.

شما نیز می‌توانید نقدها و یادداشت‌های خود درباره آثار سینما و تلویزیون را با نام خودتان در منظوم (معتبرترین مرجع نقد سینما و تلویزیون ایران) منتشر کنید. هم‌اکنون مطالب خود را به آدرس ایمیل Admin@Manzoom.ir برای ما ارسال کنید.

نقد، یادداشت، تحلیل، بررسی و معرفی منتقدین از فیلم‌های سینمایی، سریال‌ها و برنامه‌های تلویزیونی ایرانی را در صفحه نقد فیلم سایت منظوم مرجع سینما و تلویزیون ایران بخوانید. 

[منظوم تنها ناشر نقدها است و این به معنای تایید دیدگاه منتقدان نیست.]