عقبگرد

«آباجان» نه مانند «مادر» علی حاتمی است که بتواند بهانهای برای جمع شدن فرزندانی از جنس و سلیقههای مختلف دور هم باشد و نه از جنس "الفت" شیار 143 است که بتواند زن روستایی/مادر رزمندهای باشد که در تمام لحظات زندگی روزمرهاش، دنبال دیدن فرزندش باشد و او را از یاد نبرد.

مسئله اساسی این است که فیلمساز باید تکلیفش را با شخصیت آباجان، وضعیت خانوادگی و اجتماعی او و همچنین خواسته‌هایش مشخص میکرد و تمام این‌ها را در (حداقل) یک موقعیت دراماتیک که با کشمکشی جذاب، ما را با این شخصیت همراه کند، به مخاطب نشان میداد. اما علیمردانی به جای شخصیت‌پردازی اصولی و طرح یک داستان با حداقل عناصر جذاب، هم با گذشته‌ی شخصی‌اش خاطره‌بازی می‌کند هم با فیلم متوسط «کوچه بی‌نام». انگار فیلمساز بیش از اندازه از «کوچه بی‌نام» خوشش آمده و تصمیم گرفته با حفظ کلیت قصه و ترتیب رویدادها و رابطه شخصیت‌ها، شماره 2 آن را هم به زبان مادری‌اش بسازد تا دینش را به سرزمین مادری‌اش ادا کند. شخصیت‌های فیلم، همگی ناقص و جایگاه اجتماعی‌شان بی‌ربط به وضعیت فعلی و گذشته است.

سعید آقاخانی و فاطمه معتمدآریا در فیلم آباجان

فیلمساز چند خرده قصه غیرجذاب را با هم مطرح می‌کند و تعلیق فیلمش می‌شود محرم بودن یا نبودن دو جوان عاشق -که فقط تمایل اندک دختر را در آن می‌بینیم- و کشمکش فیلم هم می‌شود دعوای دو باجناق که یکی مدیر/معلمی است دیکتاتور در مدرسه، خشن در خانواده، دروغگو با مادر رزمنده، جادوگر با داروی شفادهنده، چشم به خانه مردم دوخته، انقلابی‌نمای فرصت‌طلب و آن یکی باجناق هم آسمان جل و بیکارالدوله و داماد سرخانه و بی‌فایده و کفترباز و وحشی‌تر از آن یکی است. فیلمساز هم در 10 دقیقه پایانی تصمیم می‌گیرد با حذف ناگهانی جوان پاک ولی ضدحاکمیت (چرا؟) که در مرکز توجه فیلم قرار دارد، نیرومحرکه‌ی کم‌رمق قصه را از بین ببرد و زوج جوان را احتمالا در افق محو کند و ما را با یک مادر که منتظر آمدن پسر جانبازش است تنها بگذارد و فیلم را جوری ببندد که در پایان متوجه شویم آن باجناق ظاهرالصلاح، چقدر راحت با خودخواهی، بچه‌های بی‌گناه مردم را که در مدرسه آزار داده بود، به کشتن هم می‌دهد.

«آباجان» به مراتب از همه جهت نازل‌تر از «کوچه بی‌نام» است و از آنجا که صرفا تصویر یک پیرزن غرغروی منفعل و بی‌اثر در میان اطرافیانش است، تنها حاصلش این شده که در کارنامه بازیگری فاطمه معتمدآریا، بدترین بازی او بشمار می‌آید.

شما نیز می‌توانید نقدها و یادداشت‌های خود درباره آثار سینما و تلویزیون را با نام خودتان در منظوم (معتبرترین مرجع نقد سینما و تلویزیون ایران) منتشر کنید. هم‌اکنون مطالب خود را به آدرس ایمیل Admin@Manzoom.ir برای ما ارسال کنید.

نقد، یادداشت، تحلیل، بررسی و معرفی منتقدین از فیلم‌های سینمایی، سریال‌ها و برنامه‌های تلویزیونی ایرانی را در صفحه نقد فیلم سایت منظوم مرجع سینما و تلویزیون ایران بخوانید.  [منظوم تنها ناشر نقدها است و این به معنای تایید دیدگاه منتقدان نیست.]