نقد و بررسی فیلم زندانیان

« زندانیان » نام پروژه ای بود که در سالهای اخیر افراد زیادی تمایل به ساخت و بازی در آن داشتند اما به دلایل مختلف،مرحله پیش تولید این فیلم با تاخیر مواجه شد. بیشترین حجم تغییرات در پیش تولید این فیلم مربوط به پروسه انتخاب بازیگران بود که ورود و خروج افراد زیادی را به خود دید. براساس اطلاعاتی که از مراحل پیش تولید این اثر منتشر شده بود، اولین بار قرار بود تا لئوناردو دیکاپریو در این فیلم نقشی داشته باشد، سپس نوبت به مارک والبرگ و کریستین بیل رسید که با کارگردانی بریان سینگر ، این پروژه را به مرحله تولید برسانند اما به دلیل تداخل زمان کاری، هر سه این افراد از این پروژه کناره گیری کردند و در نهایت فیلمنامه این اثر به دست کارگردانی افتاد که حداقل در هالیوود تجربه چندان ارزشمندی در فیلمسازی ندارد یعنی دنیس ویلنو. حالا هم « زندانیان » با مجموعه ای از بازیگران مشهور هالیوود به اکران در آمده و به نظر می رسد که در فصل جوایز اسکار، حرف های زیادی برای گفتن داشته باشد.

در منطقه ای در اطراف پنسیلوانیای ایالات متحده ، خانواده داور شامل پدر خانواده کِلر ( هیو جکمن ) و همسرش گریس ( ماریا بلو ) و دو فرزند 16 ساله و 8 ساله شان به نام رالف و آنا ( به ترتیب با بازی دیلان مینت و اِرین گراسینموویچ ) به منظور شرکت در مراسم عید شکرگزاری ، تصمیم می گیرند تا این مراسم را در کنار دوست خانوادگی شان بگذرانند. به همین دلیل، خانواده داور به خیابان پائین تر محل سکونتشان که محل زندگی دوست خانوادگی شان است می روند و در آنجا به خانواده بیرچ ( ترنس هاوارد ) و همسرش نانسی ( ویولا دیویس ) و دو فرزندشان الیزا ( زوئی سول ) و جوی ( کیلا دریو سیمونز ) ملحق می شوند.

مراسم شکرگزاری این دو خانواده به رسم سنت همیشگی اجرا می شود اما در میانه مهمانی ، این دو خانواده متوجه می شوند که دو فرزند خردسالشان یعنی آنا و جوی که با یکدیگر بازی می کردند ، گم شده اند و خبری از آنها نیست. به همین جهت کِلر جستجوی خودش را برای یافتن فرزندان خردسالشان اغاز می کند اما خبری از گمشده ها نیست. این دو خانواده در ادامه تصمیم میگیرند تا پلیس را از جریان مطلع کنند و به همین جهت پای بازرس لوکی ( جک جیلنهال ) به این پرونده باز می شود. رالف در این میان معتقد است که راننده یک کاراوان به نام آلکس جونز ( پُل دانو ) از همه ماجرا باخبر هست اما با دستگیری این فرد و وضعیت روحی و روانی نه چندان متعادل وی ، این پرونده وضعیت پیچیده تری به خود میگیرد و...

« زندانیان » از آن دسته فیلمهایی ست که ساخت و اکران آن یک شمشیر دو لبه محسوب می شود چراکه اگر کارگردان و نویسنده موفق نشوند تا یک داستان پر تعلیق و پر کشش را برای مخاطب روایت کنند، اثرشان به شدت محکوم خواهد شد و شکست سختی هم در گیشه می خورد، اما روی دیگر سکه زمانی است که در ساخت چنین اثاری ، با فیلمنامه و کارگردانی قدرتمندی مواجه باشیم که در آن به تمامی جزئیات داستان توجه شده باشد و کارگردان هم با هوشمندی پیامش را در لابلای داستان پرکشش فیلم ، به بهترین شکل ممکن به مخاطب ارائه داده باشد.

از جمله فیلمهای موفقی که در ژانر جنایی ساخته شده ند می توان به « سکوت بره ها » و « هفت » اشاره کرد که هرکدام آنها از جمله آثار ماندگار سینما محسوب می شوند. اما « زندانیان » به کدام دسته تعلق دارد ؟ دسته ای که قرار هست محکوم شوند یا قرار هست ماندگار بمانند؟ خوشبختانه باید بگویم که « زندانیان » تمامی جزئیات مربوط به یک اثر جنایی را رعایت کرده و از این جهت اثری به شدت درگیر کننده محسوب می شود که مسلما در دسته دوم یعنی آثار ماندگار دسته بندی می شود.

فیلمنامه « زندانیان » به درستی مسیر خود را انتخاب کرده. داستان بی آنکه بخواهد پیچیده آغاز شود، از یک مراسم شکرگزاری ساده با شخصیت هایی ساده تر آغاز می شود اما در ادامه این فیلمنامه دقیقد، داستان ساده اش را پرورش داده و در نهایت به نقطه ای می رسد که تماشاگر را کاملاً در تعلیق غرق می کند و به وی اجازه نمی دهد تا بتواند حدس و گمان هایش را با قاطعیت بر زبان بیاورد. آرون گازیکوفسکی که « زندانیان » دومین تجربه نویسندگی اش پس از فیلم نه چندان محبوب « Contraband » به شمار می رود، به خوبی توانسته تا درک و شناخت بسیار مناسبی از موقعیت ساده ای که در دنیای سینما به « کودک دزیده شده " مشهور است، داشته باشد.

فیلمنامه گازیکوفسکی سرشار از تعلیق های جذاب و اتفاقات غیر منتظره است که طرفداران ژانر " جنایی " مدتها بود انتظارش را می کشیدند. شاید در چند سال اخیر تنها دیوید فینچر بود که توانسته بود به واسطه ساخت آثار ارزشمند جنایی نظیر « زودیاک » و « دختری با خالکوبی اژدها » تا حدود زیادی این سبک جذاب را زنده نگه دارد اما حالا « زندانیان » بی ادعا تر از آثار فینچر، موفق شده در لابلای فیلمنامه چند لایه اش ، مجموعه ای از تکنیک های برجسته فیلمسازی که به نظرم مهم تر از همه آنها حفظ تعلیق تا ده دقیقه پایانی فیلم بوده را ، بکار بگیرد.

دنیس ویلنیو کارگردان کانادایی این اثر که به جز فیلم ارزشمند « Incendies » ، آثار شاخص دیگری در کارنامه اش مشاهده نمی شود، به استادی توانسته تغییر خلق و خوی شخصیت های داستان و جنون آنها در مواجه با اتفاق پیش آمده و ترس هایی که به مرز جنون می رسند را نمایان کند. وی در « زندانیان » شخصیت پردازی را اولویت قرار داده و با مهارت فراوان، تغییر رفتار تمام افراد درگیر در ماجرای مفقود شدن کودکان را به تصویر کشیده و البته با زیرکی و عدم استفاده از موسیقی در لحظاتی از فیلم، به نوعی خواسته تا ترس و عدم ثبات رفتارها را بصورت عریان تر برای تماشاگر به تصویر بکشد که در این راه کاملاً موفق بوده.

بازیگران « زندانیان » که بسیاری از چهره های سرشناس هالیوود را شامل می شوند، بازی های خوبی از خود به نمایش گذاشته اند که این موضوع، به باورپذیر بودن هرچه بیشتر شخصیت ها کمک شایانی کرده است. هیو جکمن در نقش کِلر ، حتی در مواقعی احساساتی تر از زمانی است که در « بینوایان » بازی می کرد. ترنس هاوارد و ویولا دیویس نیز نقش آفرینی های خوبی از خود به نمایش گذاشته اند و به این نقش آفرینی های خوب باید بازی جسورانه ماریو بلو را هم اضافه کرد. جک جیلنهال در نقش بازرس لوکی، یادآور 6نقش آفرینی وی در فیلم « زودیاک » است اما وی در اینجا وضعیتی به مراتب آشفته تر را تجربه کرده و بازی بهتری هم از وی شاهد هستیم. اما به نظرم بهترین بازی فیلم را پُل دانو در نقش آلکس ارائه کرده که فردی با IQ در حد یک کودک ده ساله است. دانو سالهاست که در هالیوود در نقشهای غیر متعارف ظاهر می شود و به نظر می رسد که اینبار شاید بتواند نظر آکادمی اسکار را درباره خودش جلب کند.

« زندانیان » اثری ارزشمند در ژانر " جنایی " محسوب می شود که حداقل باید چند بار آن را دید تا بتوان به لایه های مختلف فیلمنامه آن اشراف پیدا کرد. فیلمنامه ارزشمند آرون گازیکوفسکی تمامی المان های یک آثر جنایی از پرداخت شخصیت های داستان تا موشکافی معضل اجتماعی " انتقام گیری به سبک آمریکایی " که یک اعتراض آشکار به این نوع رفتار محسوب می شود را در خود دارد. پس برای هر سینما دوستی واجب هست که « زندانیان » را ببیند!