یادداشتی بر فیلم راننده تاکسی

فیلم “راننده تاکسی” در دوره‌ی بیست و نهم فستیوال کن، برنده‌ی جایزه‌ی نخل طلا گردید و “دنیرو” نیز در سال ۱۹۷۷ برای اجرای نقش “تراویس” نامزد اسکار بهترین هنرپیشه‌ی مرد در نقش اول شد. بسیاری از علاقمندان اسکورسیزی این فیلم را بهترین فیلم او می دانند. تراویس بیکن” (با بازی “رابرت دنیرو”) قهرمان فیلم “راننده تاکسی”، شخصیتی است بیمار اما نه کاملا روانی، بریده از اجتماع، معترض به مسائل جامعه که سعی دارد افکارش را به مرحله‌ی عمل برساند، بدون این که توانایی‌اش را داشته باشد. نگاه “تراویس بیکن” به اجتماع و آدم‌های آن از دید یک راننده تاکسی است و آدم‌هایی که در لحظاتی با قهرمان فیلم هستند و بر او تاثیر می‌گذارند. “تراویس” با تاکسی به همه‌ی نقاط شهر سرک می‌کشد، به محله‌های پست و خشن می‌رود که تقویت‌کننده‌ی روحیه و تنفرش هستند. تمامی محله‌هایی که “تراویس”، در سفری ادیسه‌وار، شبانه در نیویورک طی می‌کند، مکان‌هایی مملو از تباهی و فساد است که موجی از نفرت را در او به وجود می‌آورند و باعث می‌شوند که مبارزه علیه آن‌ها را شروع کند. نگاه استاد “اسکورسیزی” در “راننده تاکسی” ضدیت با ساختار مردسالارانه‌ی جامعه است که باعث انحطاط و فحشای زنان می‌گردد. علاوه بر نقش‌آفزینی بی‌نقص “رابرت دنیرو” در نقش راننده تاکسی (که در اوج بازی‌گری خود، زیباترین و استادانه‌ترین اجرا را دارد) از نکات مثبت دیگر فیلم می‌توان از فیلم‌برداری و موسیقی آن ساخته‌ی “برنارد هرمن” نام برد. این فیلم روایت تاثیرگذار و تکان دهنده "مارتین اسکورسیزی" و "پل شریدر" از نیویورک بعد از جنگ ویتنام و دغدغه های یک سرباز بازمانده از جنگ. سربازی که تغییرات فاحش جامعه آمریکا به سوی جرم، جنایت، بی بندو باری و فساد خیلی آزارش می دهد... ظاهر تراویس نشان می دهد که او هنوز خود را با آمریکای بعد از جنگ تطبیق نداده است؛ یعنی اصلاً نمی خواهد مانند مردم دیگر شهر باشد. شهری که روابط جنسی، دروغ، قتل و مواد مخدر مثل بختک به جان آن افتاده است ولی به قول خود تراویس بالاخره "یه روز یه بارون واقعی تمام کثافت های این شهرو می شوره!"

«راننده تاکسی»، تنهایی خود را بر دوش می گیرد و شبانه خیابان به خیابان شهری را که به گفته خودش بوی فاضلاب گرفته، با ماشین زرد خود نظاره می کند. شهر شب، آشفته است و بوی فساد آن گویی به مزاج راننده تاکسی خوش نمی آید. همه آنچه را که می بیند به انزوای خود می افزاید تا روزی که در ظرف او نگنجد.

حال، وقت بیرون زدن همه آن دردهایی است که جامعه در قیف او ریخت و وقت کارهایی که او آنها را کارهای مهم می نامد. یک تنه، به سیاست حمله ور می شود و چون ناکامی نصیبش می شود، به سمت اجتماعات خرد جامعه می رود تا پاکی را از دنیای کوچک اطراف خود شروع کند.

«راننده تاکسی» فیلمی هالیوودی است ولی آنچه در ذهن کارگردان آن «مارتین اسکورسیزی» می گذرد فراتر از قالب های همیشگی هالیوود است. اسکورسیزی، در این فیلم از هیچ قهرمانی پرده برنمی دارد بلکه به نوعی ما را به همذات پنداری با یک ضد قهرمان وادار می کند. او خشونتی را به نمایش می گذارد که گویی متفاوت با همه خشونت هایی است که در سینمای هالیوود سراغ داریم.

او نه از آتش بازی و هفت تیر کشی سخن می گوید بلکه جامعه ای را به تصویر می کشد که بنیان این خشونت را دز ذهن یک راننده تاکسی ساده -تراویس، رابرت دونیرو- می پروراند. ساده از آن جهت که دنیای معمولی کوچک خویش را دارد، توان برقراری ارتباط با غیر همجنسان خود را ندارد و زمان های بیکاری خود را با فیلم های پورن، می گذراند.

او اما او از ارتش دریایی -و شاید جنگ- به تاکسی زرد می رسد. او که در ارتش، برای حفاظت از کشور خود، دست به مبارزه زده است، حال شاهد این است که کشورش را موریانه های فساد اجتماعی و سیاسی از درون به تباهی کشانیده اند. اسکورسیزی، تاکسی را به تراویس می دهد که راحت تر در بین اجتماع سرک بکشد. در تاکسی او از مردم عادی و فاحشه ها گرفته تا رییس جمهور سوار می شوند و اوست که نظاره گر تک تک آنهاست و در شبی که مردی را سوار می کند که زنش به او خیانت کرده است و تصمیم به کشتن آن گرفته است، کشتن و از بین بردن را، راه مناسبی برای همه آنچه بر او و جامعه اش زخم گشته، می یابد.

او خون و خونریزی را از باند فاحشه خانه ای که مدتی است زیر نظر گرفته شروع می کند و اگرچه از جامعه، بازخورد مناسبی می گیرد اما اسکورسیزی با دکوپاژ متفاوت صحنه هفت تیرکشی تراویس، نسبت به شیوه او موضع می گیرد و هرگز راهی را که تراویس برای پاکسازی جامعه برگزیده است نمی پسندد.