شهامت طالبی در ساخت فیلم

بدون شک شهامت طالبی در پرداختن به چنین محتوی ای ستودنی است.آنهم در وضعیتی که فضای سیاسی و اجتماعی به شدت دو قطبی بوده و هر حرکتی منتسب به یک گروه خاص ارزیابی می شود، موضوعی که حتی منتقدین هنوز هم از پرداخت به آن واهمه دارند و در نقد این فیلم بدون حرفی از محتوی فقط سراغ ساختار و کارگردانی می روند. چرا که اندک سوگیری نسبت به این موضوع ممکن است باعث بوجود آمدن حواشی درباره شخص بشود، آنچنان که این حواشی گریبانگیر خود کارگردان و فیلمش نیز شد.

فیلم قلاده های طلا آنچنان که که طالبی در اکثر مصاحبه هایش نیز گفته، سعی کرده است تا جهت گیری نداشته باشد و بیطرفانه درباره اتفاقات سال 88 صحبت کند، اما بالاخره فیلم قرار است با برخی بودجه ها و مجوز های دولتی ساخته شود پس نباید انتظار داشت که کاملاً هم بی طرف باشد. و البته با نگاهی به بیوگرافی و کارنامه ابولقاسم طالبی می توان فهمید که کارگردان نیز با تمام سعی خود بر بی طرفی مسئله را از دیدگاه خودش می نگرد و با زیرکی خاصی دیدگاه خود را به بیننده القا می کند. توجه کنید به سکانس پایگاه بسیج؛ با اینکه در اوج جسارت تیراندازی بسیجیان به طرفداران جنبش سبز را نشان می دهد، اما طالبی از بیرون به قضیه نگاه نمی کند و دوربینش درست از داخل پایگاه بسیج مظلومانه به بیرون می نگرد، و بدون شک هر بیننده ای بعد از دیدن آن صحنه حق را به بسیجیان می دهد.

نکته حائز اهمیت دیگر اینکه بد من های فیلم، منصوب به هیچ کدام از دو جناح نیستند تا مبادا بخشی از مخاطبین با دیدن این صحنه ها ناراحت شوند. و فیلم تقصیر اتفاقات و اقدامات ناگوار سال 88 را تماماً به گردن جاسوسان و منافقین می اندازد!، انگار که مردم فقط تابع و پیرو بوده اند و هیچ اراده ای از خود ندارند.

کارگردانی: 

اجرای دقیق پروژه ای سنگین و فیلمبرداری با تعداد زیادی هنرور آنهم در فضای واقعی کار سختی است که طالبی به خوبی از پس آن برآمده است، بازسازی صحنه های اغتشاش و راهپیمایی های مردم خیلی خوب ساخته شده تا حدی که در بعضی موارد تشخیص اینکه این صحنه ها مستند است یا بازسازی بسیار سخت می شود، باید گفت که فیلم از این جهت قابل تحسین است.

طراحی و اجرای درست صحنه های اکشن و رعایت حس التهاب و ضرباهنگ و ریتم مناسب با موضوع فیلم از دیگر نکات مثبت کارگردانی است.می شود گفت کارگردانی خوب طالبی باعث شده تا ضعفهای فیلمنامه اش کمتر به چشم بیاید، و به نوعی توانسته از یک فیلمنامه ضعیف فیلمی خوش ساخت بسازد.

فیلمنامه:

مشکل اساسی قلاده های طلا مثل بسیاری از فیلمهای سینمای ایران فیلمنامه است.اولین مشکل فیلمنامه عدم شخصیت پردازی درست و گنگ بودن برخی اتفاقات و روابط بین شخصیت هاست. شخصیت اصلی فیلم مشخص نیست، فیلم گاه به این می پردازد و گاه به آن،ما هیچ چیز از ابعاد شخصیت ها نمی دانیم، هیچ چیز از زندگی، خانواده و حتی از روابط کاریشان نمی دانیم. احتمالاً کارگردان خواسته در این موردمثل خود مامورین اطلاعات عمل کند!.

طالبی در اکثر مصاحبه هایش از تحقیقات سنگین و پر و پیمان درباره موضوع فیلمش گفته است، یکی از این موارد مطالعه تمامی کتاب های به نگارش در آمده از اتفاقات سال 88 و همچنین مطالعه 4 هزار صفحه پرینت از سایت وزارت خارجه اسراییل است،اگر این یک فیلم مستند درباره اتفاقات سال 88  بود باید این تحقیقات را حسن کار می دانستیم اما در این جا ما با یک اثر نمایشی روبرو هستیم و اولین چیزی که در فیلم مهم به نظر می آید داستان و درام اثر است حال پرسش اینجاست که آیا این تحقیقات فراوان تبدیل به درام شده است یا خیر. وقتی با فیلم مواجه می شویم روشن می شود که این تحقیقات و اطلاعات گسترده، نه تنها به فیلم کمکی نکرده، بلکه ضربه بزرگی به فیلم وارد کرده، قصه را دچار خلل کرده وموجب شده تا فیلم نامه سیر داستانی مناسبی نداشته باشد.همچنین این گستردگی اطلاعات باعث گنگی برخی اتفاقات و ماجراهای فیلم شده،اتفاقات زیادی که پی در پی رخ می دهند و فیلم بدون پرداخت درست از یک موضوع به موضوع دیگری می پرد،مثل صحنه بمب‌گذاری در هواپیمای "محمد خاتمی" که خیلی سریع و بدون پرداخت مناسب از آن می گذرد.

اما مشکل بزرگی که در اصل فیلمنامه وجود دارد طرح ریزی معمای فیلم است. در فیلمهای معمایی همواره باید نقشه پنهانی از عللها و انگیزه ها وجود داشته باشد که پس از کشف معما مخاطب در ذهن خود به تحلیل آن بپردازد و از فهم آن نقشه پنهان لذت ببرد. بقول یکی از اساتید فیلمنامه نویسی اصلی در فیلمنامه های معمایی وجود دارد که در انتهای فیلم وقتی راز کشف شد، اگر مخاطب بگوید« اِچه جالب»، شما برده اید و بدانید که منطق داستانی شما درست است و اگر گفت «اح برو بابا» یعنی منطق داستانی شما درست نیست. و در قلاده های طلا موقعی که مخاطب متوجه می شود دکتر فرد نفوذی بوده هیچ عکس العمل مثبتی نشان نمی دهد، چرا که فیلمنامه نویس هیچ نقشه پنهانی ندارد تا مخاطب پس از کشف معما به آن رجوع کرده و از فهم آن لذت ببرد. و بر عکس تمام اطلاعاتی که فیلم درباره دکتر به مخاطب می دهد از او شخصیت مثبت و درستی می سازد که به هیچ وجه نفوذی بودن او را توجیه نمی کند و مخاطب علت و انگیزه دکتر را برای همدستی با جاسوسان پیدا نمی کند. تنها شخصیتی که در فیلم به ابعاد زندگی آن پرداخته می شود و مخاطب به نوعی با آن همراه می گردد دکتر است، و چطور ممکن است فردی که مخاطب او را به عنوان قهرمان شناخته و با او همراه شده ضد قهرمان باشد؟! آنهم بدون روابط علی معلولی و انگیزه های درونی شخصیت.

البته شاید کارگردان به عمد از ترفند هایی استفاده کرده که مدام با رو دست زدن به مخاطب، او را در ابهام قرار دهد و نتواند شخصیت های مثبت و منفی فیلم را از هم تشخیص دهد اما همین مساله موجب شده تا مخاطب از شخصیت ها و عملکرد آنها درک درستی نداشته باشد.

بازی ها:

"امین حیایی" یکی از بهترین بازیهایش را در این فیلم ارائه داده؛ بازی فیزیکی و بدنی او تا بحال در کمتر فیلمی مورد توجه قرار گرفته بود، او پا به پای علیرام نورائی حرکات ورزشی انجام می دهد و به صحنه های اکشن جان می بخشد. و مخاطب کاملاً حس می کند که حیایی تمام سعی خود را برای هرچه بهتر شدن نقش انجام داده و قابلیت های نامکشوف خود را به نمایش گذاشته.

 بازی "علیرام نورایی" در این فیلم شاید به خاطر گریم های متفاوت و حرکات خاص ورزشی اش قابل توجه بود و او را از یک بازیگر حاشیه ای که بیشتر در تله فیلم ها دیده می شد تبدیل به بازیگری مهم کرده که مخاطب انتظار رشدش را در فیلمهای بعدی دارد.  

«شریفی نیا» اگرچه از قالب شریفی نیایی خود اندکی در می آید و به شخصیت بعد می دهد، اما باز هم بازی چندان قابل توجه ای ندارد و تنها نکته عالی ای که شاید بستگی به بازی او داشته باشد اینکه مخاطب را خیلی خوب تا لحظه آخر مشکوک به خود نگه می دارد.

بازی حمید رضا پگاه هم هیچ تفاوتی با تله فیلم هایش ندارد و همان است که بود، فقط می توان گفت که بازی اش خللی به فیلم وارد نکرده.

در انتها ذکر این نکته لازم است که قلاده های طلا فیلم خوش ساختی است و برعکس گمانه زنی های موجود (درباره اینکه سینمای سیاسی مخاطب را پس می زند)، نشان داد که اگر فیلمی درست ساخته شده باشد نه تنها جایگاه خود را در بین مخاطبانش پیدا می کند بلکه باعث رشد و نزدیک شدن سینمای ایران را به استاندارد های فیلمسازی می شود.

شما نیز می‌توانید نقدها و یادداشت‌های خود درباره آثار سینما و تلویزیون را با نام خودتان در منظوم (معتبرترین مرجع نقد سینما و تلویزیون ایران) منتشر کنید. هم‌اکنون مطالب خود را به آدرس ایمیل Admin@Manzoom.ir برای ما ارسال کنید.

نقد، یادداشت، تحلیل، بررسی و معرفی منتقدین از فیلم‌های سینمایی، سریال‌ها و برنامه‌های تلویزیونی ایرانی را در صفحه نقد فیلم سایت منظوم مرجع سینما و تلویزیون ایران بخوانید.  [منظوم تنها ناشر نقدها است و این به معنای تایید دیدگاه منتقدان نیست.]