'درباره الی' خیلی طولانی بهتر از یک 'درباره الی' با پایان تلخ است

وقتی در یکی از سالن های سینما آزادی نشسته ای و 'درباره الی' را تماشا می کنی انگار حالا حالاها توان داری که همانطور که نشسته ای، همانجا بنشینی و فیلم را ببینی. در این کار مجموعه ای از قوی ترین بازیگران سینمای ایران گرد هم آمده اند تا با بازی های بسیار طبیعی در فضای گرم و صمیمی فیلم، ما را نزدیک به دو ساعت با خود همراه کنند. کارگردانی اصغر فرهادی آنقدر درجه یک و عالی بود که اگر هم ضعفی در فیلمنامه وجود داشت با به تصویر کشیدن زیبای صحنه ها اجازه نمایان شدن پیدا نکرده بود. سرعت تغییر صحنه ها، تعداد زیاد نماها، و پر بودن هر صحنه از اکشن ها ، ری اکشن ها، توی هم و طبیعی حرف زدن بازیگرها در مجموع ریتمی به فیلم داده که مخاطب فرصت فکر کردن روی نکات ریز را پیدا نمی کند.

شهاب حسینی و پیمان معادی در فیلم درباره الی

این را در مقایسه با بعضی فیلم هایی می گویم که برای مثال همه کاراکتر ها ساکت هستند تا یک نفر دیالوگش را بگوید و تمام شود و بعد نفر بعدی دیالوگ معمولاً طولانی اش را شروع کند و در حین صحبت هر یک از کاراکترها، سایر افرادی که در صحنه حضور دارند یک گوشه ایستاده یا نشسته اند تا دیالوگ بقیه گفته شود. و این برای مخاطبی که در عصر سرعت زندگی می کند یک اتلاف وقت واقعی به شمار می رود. اما فرهادی معلوم است که برای نما به نمای فیلمش زمان گذاشته است. در هر سکانس هر تعداد بازیگری که حضور دارند زنده اند. یا دیالوگ دارند و یا ری اکشن های معنا دار از خود نشان می دهند. در واقع هر آنچه سر صحنه است حقیقتاً جزء جدایی ناپذیری از میزانسن است. تا قبل از ورود صابر ابر (به رغم بازی بی نظیرش) این فیلم ازآن فیلم هایی است که آدم دوست دارد تمام نشود، و وقتی فیلم تمام می شود واقعاً از ته دل دوست داری از صمیم قلب به خاطر این اثر از همه عوامل فیلم تشکّر کنی.

ترانه علیدوستی و شهاب حسینی در فیلم درباره الی

اولین حرفی که درباره فیلم می توان زد این است که فیلم یک داستان ساده در ژانر حادثه ای- اجتماعی بود. یکی از آن قصه های تکراری هالیوود که در آن چند زوج جوان، سرمست و خوشحال راه می افتند تا به یک سفر بروند وبنا به دلایلی به خانه ای متروک یا نقطه ای دوردست کشیده می شوند و در آنجا عموماً ما منتظر یک سری وقایع ترسناک هستیم. در فیلم فرهادی امّا خبری از ترس نبود، به جای آن بیشتر نگرانی های بعد از وقوع حادثه بود که گریبان گیر تماشاگر و خود بازیگران بود. درباره الی حتّی تمرکزش بر روی مسائلی چون روابط بین انسان ها و یا مسائل و مشکلات زنان هم نبود. هر چند با دقت در فیلم می توان نکاتی را در این خصوص پیدا کرده و آنها را بررسی کرد. درباره الی حتّی داستان سپیده هم نبود که نقشی محوری در فیلم بازی می کرد . سپیده ای که در انتهای فیلم مثل چرخ های ماشین در گل مانده بود و شاید ابتدای یک الی دیگر بود، امّا درباره الی فقط و فقط درباره الی بود.

مریلا زارعی و رعنا آزادی‌ور در فیلم درباره الی

شاید تمام ماجرای الی (ترانه علیدوستی) را بتوان خلاصه کرد در این جمله احمد (شهاب حسینی) به نقل از همسر آلمانی اش که یک روز صبح به او گفته بود: "احمد! یک پایان تلخ بهتر از یک تلخی بی پایان است." و تنها در این جمله گذراست که اشاره ای کوتاه به شخصیت الی می شود. شخصیتی که تا پایان فیلم برای ما و همسفرانش ناشناخته باقی می ماند و نامزدش (صابر ابر) که تنها کسی است که می تواند در شناخت الی به ما کمک کند به ما پشت می کند و می رود.

اسم مبهم الی خود بیانگر ناشناخته بودن و ناشناخته ماندن او و افرادی مانند اوست. افرادی که هیچ وقت به خود زحمت نمی دهیم آنها را بشناسیم، و با اینکه هیچ وقت آنها را نشناخته ایم از لکّه دار کردن آبروی آنها هم ابایی نداریم. انگار در پایان فیلم نویسنده و کارگردان به ما می گوید که ما درباره الی هیچ نمی دانیم و فقط اگر زیرک باشیم در می یابیم که پایان تلخ الی تنها چاره او برای پایان دادن به یک تلخی بی پایان بوده است. و خود این پایان تلخ هنوز درباره الی خیلی روشن نیست. چون ما هنوز هم نمی دانیم که الی بعد از بادبادک بازی کودکانه اش به خاطر آرش رفت یا به تصمیم خودش.؟! یکی دیگر از مفاهیمی که منتقدان کمابیش به آن اشاره کرده اند مسأله راست و دروغ بود. این در حالیست که در این فیلم همه چیز از یک دروغ شروع نشد بلکه همه چیز از نگفتن آغاز شد. اینکه سپیده از ابتدا به هیچ کس چیزی درباره الی نگفت. و اینکه در پایان وقتی سپیده می خواست در باره الی چیزی بگوید نامزد الی به سپیده اجازه حرف زدن نداد. یعنی با اینکه هیچ دروغی در مورد مسائل مهم و حیاتی گفته نشد امّا سکوت در زمانی که باید حرفی در دفاع از آبروی الی گفته می شد همه چیز را خراب کرد. روی هم رفته درباره الی فیلمی بود که از نظر تکنیکی و هنری کم و کاستی که به چشم بیاید نداشت. ساخت فیلم آنقدر زیبا و طبیعی بود که فکر می کردی خودت در کنار مسافران فیلم حاضری. کنار جاده روی زیر اندازشان نشسته ای و در گوشه ای از سفره ای که جا برای الی تنگ است تو هم حضور داری.

اصغر فرهادی در پشت صحنه فیلم درباره الی

با اینحال توقع من از چنین فیلم خوش ساختی این بود که در پایان فیلم بیشتر نصیبم شود. اینکه مجبور نباشم در ذهنم دنبال پیام هایی باشم که می توانم از این فیلم دریافت کرده باشم. من با حرف همسر آلمانی احمد به شدّت مخالفم. حرفی که الی به آن فکر کرد و با مفهوم آن موافقت کرد و یک پایان تلخ را به یک تلخی بی پایان ترجیح داد. به نظر من یک پایان تلخ یک پایان است، ولی در یک زندگی تلخ همیشه می توان امیدوار بود که روزی اوضاع بهتر شود. ما در ایران هنوز تعداد اندکی کارگردان و فیلمساز داریم که فیلم هایی نظیر درباره الی تولید کنند. فیلم هایی که با تماشایش امیدوار شویم که با تلاش و پشتکار می توان از هالیوود سبقت گرفت. فیلم هایی که حاضر باشی چندین بار بلیط سه هزار تومانی بخری و فیلم را در سینما تماشا کنی و در دلت بگویی نوش جان گروه فیلمسازی. شک نکنیم که فیلمساز خوب کسی است که فیلمش بیشتر بفروشد. یک فیلم خوب باید برای گیشه ساخته شود. و فیلمی که خوب است و خوب می فروشد در قبال اعتماد مخاطبش مسؤول است. پس به نظر من این یک الزام است که فیلمسازانی که مردم به آنها اعتماد کرده و از آنها توقع فیلم خوب را دارند، وضعیت زندگی و نیاز های روحی مخاطب را در نظر داشته باشند و گاهی نه فقط برای دل خود بلکه به خاطر خوشحال کردن مخاطبانشان تغییراتی در فیلم هایشان بدهند.

ترانه علیدوستی در فیلم درباره الی

شرایط روحی ایرانیان ( که مخاطبین اصلی درباره الی هستند) پذیرای یک پایان تلخ نیست. ایرانی امروز نیاز به انگیزه و امید دارد. پایان تلخ الی، پایان تلخ فیلمی بود که می توانست بیشتر از اینها به مخاطبانش انگیزه و امید بدهد. درباره الی آنقدر خوش ساخت و زیبا بود که دوست داشتی همینطور ادامه پیدا کند، اما هیچ وقت دلت نمی خواست که پایان بسیار تلخش را ببینی. کاش در پایان فیلم الی بر می گشت! کاش سفر هر چه قدر هم که کوفت بچه ها شد امّا برایشان درس عبرتی می شد تا یک خاطره تلخ و فراموش نشدنی!

شما چقدر با این مطلب موافق هستید؟ نظر شما درباره این مطلب و اثر چیست؟ نظر خود را در پایین همین صفحه بنویسید. [منظوم تنها ناشر نقدها است و این به معنای تایید دیدگاه منتقدان نیست.]

شما نیز می‌توانید نقدها و یادداشت‌های خود درباره آثار سینما و تلویزیون را با نام خودتان در منظوم (معتبرترین مرجع نقد سینما و تلویزیون ایران) منتشر کنید. هم‌اکنون مطالب خود را به آدرس ایمیل Admin@Manzoom.ir برای ما ارسال کنید.

نقد، یادداشت، تحلیل، بررسی و معرفی منتقدین از فیلم‌های سینمایی، سریال‌ها و برنامه‌های تلویزیونی ایرانی را در صفحه نقد فیلم سایت منظوم مرجع سینما و تلویزیون ایران بخوانید.