سینمای ناب همواره درگیر طرح اصیل‌ترین و پایه‌ای‌ترین مسائل انسانی بوده و از طریق هدف قرار دادن این مسائل، احساسات و ادراکات مخاطب خویش را تحت تاثیر قرار داده است. مسائل مشترک بشری در طول تاریخ، شاید با گذر زمان و تغییر جغرافیا، صورت عوض کنند اما ذاتی یکسان دارند. فیلم این مسائل را نشانه‌گیری می‌کند و با به کارگیری فن و ابزار و تکنیک، محتوا را به عالی‌ترین شکل خود به مخاطب می‌باوراند. حال اگر این فن و ابزار و تکنیک به هر شکل و صورتی، کارکرد محتوا باورانه خود را وانهاده به عرض اندام و خودنمایی مشغول شوند به قسمی از اقسام مشمول مسئله فاصله‌گذاری گشته‌اند. فاصله‌گذاری میان ادراک مخاطب و جهانی که اثر هنری خلق کرده است.
سارا بهرامی و حامد کمیلی در فیلم ایتالیا ایتالیا
فیلم ایتالیا ایتالیا به تمامی اثری «فاصله گذارانه» است. نه فاصله‌گذاری از جنس فیلمهای مدرن، نه. یک فاصله گذاری ناشیانه، نابلدانه و ساده لوحانه. فانتزی‌های مرد به جای وارد کردن مخاطب به فضای قصه، با دادن لحظات مفرحی به مخاطب و ایجاد فاصله‌گذاری، به تمامی مخاطب را از قصه جدا می‌کنند. این فانتزی‌ها محصول رسانه‌های دنیای امروز است و از آنجا که راوی اول شخص است انگار او هیچ تصوری خارج از دنیایی که رسانه‌ها برای ما ساخته‌اند ندارد.
«نادر» (بخوانید فیلمساز) تمام آمال و رویاها و آرزوهای خویش را در برنامه‌های تلوزیون یافته است. از تبلیغات رب گوجه فرنگی گرفته تا کنسرتهای «لوچیانو پاوراتی»! نادر در واقع روشنفکر منفعل و وازده‌ای است که املای رسانه را بی‌غلط می‌نویسد. برخلاف ژست‌های روشنفکری او مبنی بر ارتزاق از کار فکری، قدرت تصور و تخیل به تمامی از او سلب شده و مابه ازای ذهنی که رسانه از وضعیت هر پدیده‌ای برای او ساخته است، فضای ذهنی او را اشغال کرده است. او اصیل‌ترین احساسات انسانی خود نظیر توجه یار به غیر و ستاندن انتقام از غیر را با پرداختی ترمیناتور – کیل بیلی تصور می‌کند. اینکه با لیست بلند بالایی از اسامی افراد مشهور از «امبرتو اکو» و «روبرتو باجو» تا «باران کوثری» و «محمود کلاری» در فیلم مواجه هستیم محصول همین نگاه رسانه زده است. دنیایی که فیلمساز به تصویر کشیده چیزی شبیه به عوض کردن هزار شبکه تلوزیونی (آن هم با کنترلی که باتری‌اش ضعیف است و بگیر نگیر دارد) در یک بعدازظهر پرملال پائیزی داخل اتاقی تاریک و نمور است.
سارا بهرامی در فیلم ایتالیا ایتالیا
لذت واقعی برای فیلمساز از عوض کردن کانال است که حاصل می‌شود نه آنچه بر صفحه ظاهر می‌شود. طوری که وقتی به کانال هزارم می‌رسد خیالش راحت می‌شود که هزار کانال را مرور کرده است. در واقع فیلم چیزی جز مجموعه‌ای از فصول مونتاژی نیست. انگار خرده کلیپ‌های منتشر شده در فضای مجازی را به صورت تصادفی پشت سر هم چیده باشند! امری به شدت «فاصله گذارانه» که امکان ارتباط و همزادپنداری را از مخاطب سلب می‌کند. وضعیت نامتجانس و ناهمخوان خرده کلیپ‌ها مانع از خلق ریتمی معین و مشخص برای فیلم گشته است. به طوری که نیمه اول فیلم که موقعیت شادی حکم فرماست به وفور شاهد نمایش خرده کلیپ‌ها بر پرده هستیم اما وقتی به نیمه دوم فیلم که موقعیت غم حکم فرماست وارد می‌شویم بدون وجود هیچ دلیل منطقی حجم خرده کلیپ‌ها به شدت افت می‌کند و بار تصورات ذهنی مرد بر دوش نریشن می‌افتد که این رویه به هیچ وجه بالانس مناسبی با عینی ساخت تصورات برقرار نمی‌کند.
حامد کمیلی در فیلم ایتالیا ایتالیا
نکته دیگر ارجاعات مکرر به فیلم «هامون» است. آیا به صرف اینکه مرد نویسنده و مترجمی است که با همسر خود اختلاف دارد، این مسئله او را شبیه «حمید هامون» می‌کند؟. البته فیلم شباهتی هم با فیلم هامون دارد و آن مسئله طراحی صحنه است. طراحی صحنه فیلم از همان معبر کج و کوله‌ای عبور می‌کند که هامون سه دهه پیش از آن عبور کرده بود. تظاهر به روشنفکری با نمایش جلد کتاب. در و دیوار خانه‌ی نادر و برفا پر از پوستر فیلمهای نوآر است. فیلمساز با این کار می‌خواهد این قضیه که برفا قصد ساختن فیلم نوآر را داشته برای مخاطب جا بیندازد. حال این سوال مطرح است که چرا فیلم نوآر؟ چه قرابت و شباهتی بین وضعیت و شخصیت‌های موجود با وضعیت و شخصیت‌های فیلم نوآر وجود دارد؟ به شوخی بیشتر شبیه است.
سارا بهرامی و حامد کمیلی در فیلم ایتالیا ایتالیا
در پایان ذکر این نکته ضروری است که فن و ابزار و تکنیک بایستی به تمامی در خدمت درام قرار گیرند و نمی‌توان با رنگ و لعاب و تصاویر اسلوموشن جای خالی درام را پر کرد. این رویه در نهایت به تولید محصولی منجر می‌شود که فرسنگ‌ها با مفهوم سینمای ناب فاصله دارد.
شما چقدر با این مطلب موافق هستید؟ نظر شما درباره این مطلب و اثر چیست؟ نظر خود را در پایین همین صفحه بنویسید. [منظوم تنها ناشر نقدها است و این به معنای تایید دیدگاه منتقدان نیست.]
شما نیز می‌توانید نقدها و یادداشت‌های خود درباره آثار سینما و تلویزیون را با نام خودتان در منظوم (معتبرترین مرجع نقد سینما و تلویزیون ایران) منتشر کنید. هم‌اکنون مطالب خود را به آدرس ایمیل Admin@Manzoom.ir برای ما ارسال کنید.
نقد، یادداشت، تحلیل، بررسی و معرفی منتقدین از فیلمهای سینمایی، سریال‌ها و برنامه‌های تلویزیونی ایرانی را در صفحه نقد فیلم سایت منظوم مرجع سینما و تلویزیون ایران بخوانید.
