داستان و تحليل فيلم، «هفت »

داستان فیلم :
سامرست، کارآگاه موفقی که پس از سالها کار در پلیس امریکا تصمیم به بازنشستگی می­گیرد در واپسین روزهای کاری خود با یک پرونده قتلهای زنجیره­ای پیچیده مواجه می­شود. میلز افسر جوانی که به تازگی وارد پلیس امریکا شده قرار است که جای سامرست را بگیرد. از اینرو آنها برای شروع تا حدودی با یکدیگر اختلاف پیدا می­کنند. اما رفته رفته حلقه ارتباطشان مستحکم­تر می­گردد. میلز بر خلاف سامرست که بسیار خونسرد و حساب­شده عمل می­کند بسیار هیجانی بوده و در اکثر موقعیتها عجولانه و تکانشی عمل می­کند. فلذا در جریان این پرونده نیز هر از گاهی مشکلاتی می­آفریند. قاتل این پرونده که نامش جان است مرتکب پنج قتل زنجیره­ای شده است. او پس از ارتکاب به هر یک از این قتلها نام یکی از هفت گناهان کبیره (شکم پرستی، طمع، تنبلی، حسادت، شهوت، غرور، خشم) را در کنار جسد می­نویسد (در کتاب کمدی الهی دانته به این هفت گناهان کبیره اشاره شده است). علیرغم اینکه سامرست با هوش و زکاوت خود موفق به یافتن محل اختفای جان می­شود اما به دلیل سهل انگاری میلز، قاتل می­گریزد. جان پس از ارتکاب به قتل پنجم، خود را به پلیس معرفی می­کند و به سامرست و میلز پیشنهاد می­دهد که اگر مایلند در خصوص هویت دو مقتول دیگر با خبر گردند بهتر است تا همراه با هیئتی از مأموران به یک منطقه دور افتاده خارج از شهر بروند. آنها به اتفاق جان به محل مورد نظر می­روند که ناگهان یک ماشین پستچی از راه می­رسد و بسته­ای را تحویل سامرست و میلز می­دهد و معتقد است که این بسته را فردی به نام جان چند روز قبل به او سپرده و از او خواسته است تا در این روز و این ساعت معین به این مکان بیاورد. گشودن این بسته می­تواند راز دو قتل دیگر را برملا کند. داخل بسته سر همسر میلز است. میلز که از دیدن این صحنه شوکه می­شود علیرغم توصیه­های سامرست مبنی بر کنترل خویش به قدری برآشفته می­شود که جان را به ضرب گلوله همانجا از پای درمی­آورد و راز هفتمین قتل این پرونده را با هفتمین گناه کبیره (یعنی خشم) می­بندد.

تحلیل فیلم :
علیرغم تمامی نقد و بررسی­های به جا و مناسبی که تا کنون در خصوص این فیلم صورت گرفته است این بار قصد داریم از منظر روانشناسی جنایی به این فیلم بنگریم. قاتلین زنجیره­ای همواره به مثابه افراد نابهنجاری که دارای خصایص روانی خاصی هستند به تصویر کشیده شده­اند و جایگاه آنها در جامعه تا مرتبه­ی هیولاهای آدمخوار تنزل یافته است. نسبت به آنها همیشه رعب و وحشت و نفرتی در دل اکثریت مردم وجود داشته است. هر چند در فیلم سون، نگرشی که مخاطب نسبت به جان پیدا می­کند نه می­توان گفت بدبینانه است و نه خوشبینانه. از آن جهت که جان خود را فردی منتخب می­داند که باید به نوبه خود، فساد و پلیدی را از زمین پاک گرداند. اما این پارادوکس در ذهن مخاطب شکل می­گیرد که اگر قرار بود هر کسی پرچم عدل و داد برافرازد و کمر به زدودن بدیها ببندد آنوقت با بی­نهایت معیار مواجه بودیم که هر یک تعریف خاصی برای خوبی و بدی داشتند. جان خود را یگانه معیار تشخیص پلیدی­ها از خوبیها بر روی زمین می­داند و کارش را اینگونه توجیه می­کند که برای جلب توجه مردم نباید روی دوششان زد، بلکه باید با پُتک بر روی سرشان کوبید!

در رویکردهای قدیمی مربوط به روانشناسی جنایی، قاتلین زنجیره­ای به عنوان افرادی که از اختلالات شخصیتی رنج می­برند و نیز تحت عنوان افراد جامعه­ستیز و روانپریشی که مستعد انجام رفتارهای تکانشی و خصمانه هستند شناخته می­شوند. قاتلین زنجیره­ای در ارتکاب به قتل، فاقد احساس قبح اخلاقی بوده و چه بسا با نگرش ناانسانی بودن قربانیان و مستحق دانستن آنها به کشته شدن، توجیهی اخلاقی برای جرمشان در ذهن می­تراشند. آنها قربانیانشان را به با عناوین مختلفی از قبیل فاحشه­ها، ناقلین ایدز، و یا انگلهای جامعه شایسته ادامه حیات ندانسته و حذف آنها را از جامعه به مثابه رسالتی اجتماعی برای خود تلقی می­کنند که باید زمین را از لوث وجودشان پاک کرد. بر همین اساس گاهی به گزینش انتخابی برخی از قربانیان خود دست می­زنند و با توجه به دلایل و توجیهاتی که برای خود دارند اقدام به گزینش یک قربانی خاص می­کنند. از منظر افرادی که به نوعی با یک قاتل زنجیره­ای در ارتباط بوده­اند وی فردی مردم­آمیز و گاهاً خوش مشرب است و توانایی بالایی در جلب اعتماد دیگران نسبت به خود دارد. و از همین ویژگی در راستای به دام انداختن قربانیانش استفاده می­کند. اما نکته جالب اینجاست که روانشناسان جنایی به این ویژگی مطلوب قاتلین زنجیره­ای برچسب غیر عادی بودن می­زنند. اما اگر همین ویژگی مطلوب را یک فرد عادی دارا باشد برچسب نرمال خواهد خورد! یک قاتل زنجیره­ای معمولاً با دسته­بندی کردن افراد به دو طبقه سعی می­کند تا تمایلات غیر اخلاقی خود را به این صورت توجیه نماید. طبقه نخست شامل دوستان و اعضای خانواده اوست که وی همواره مراقب آنها بوده و با عطوفت و مهربانی با آنها برخورد می­کند. طبقه دوم کسانی را در بر می­گیرد که قاتل زنجیره­ای هیچگونه ارتباطی با آنها نداشته و لذا با بی­رحمی تمام افدام به قتل آنها می­کند. از اینرو شاید از منظر افراد پیرامون یک قاتل سریالی، او فردی باشد که حتی آزارش به یک مورچه هم نرسیده باشد! بنابراین قاتلین زنجیره­ای معمولاً افرادی را به عنوان قربانی برمی­گزینند که در طبقه دوم قرار داشته و کاملاً غریبه باشند. از اینرو می­توان نوعی دوگانگی را در شخصیت آنها مشاهده کرد. طبقات مختلفی از قاتلین زنجیره­ای ارائه شده است که در ادامه به مهمترین آنها اشاره خواهد شد.
قاتلین زنجیره­ای آزارگر: آنها برای اینکه بتوانند از قتل خود لذت بیشتری ببرند سعی می­کنند ابتدا درد و رنج قربانی خود را درک کرده و آن را تجربه کنند. به هر میزان که این همدردی و آزار و اذیت قربانی بیشتر باشد به همان میزان لذت بیشتری از ارتکاب به قتل خواهند برد. قاتلین زنجیره­ای جامعه­ستیز: بر عکس گروه پیشین، همدردی با درد و رنج قربانی برای آنها معنایی ندارد. تنها چیزی که به آن فکر می­کنند حذف قربانی از صحنه روزگار است. قاتلین زنجیره­ای ضابطه­مند: کسانی هستند که دارای بهره هوشی متوسط به بالا بوده و معمولاً با طرح و نقشه قبلی مرتکب قتل می­شوند. آنها در گزینش قربانیان خود حساسیت و دقت فراوانی به خرج می­دهند. حتی صحنه جرم خود را به صورتی منظم و دقیق ترک می­کنند. قاتلین زنجیره­ای بی­ضابطه: کسانی هستند که عموماً بدون نقشه قبلی مبادرت به قتل می­کنند، صحنه جرم نامنظمی از خود برجای می­گذارند، ازبهره هوشی پایین­تری برخوردارند، و قربانیان خود را تصادفاً و بر حسب شرایط به قتل می­رسانند. در رابطه با الگوپذیری قاتلین زنجیره­ای از رهگذر سینما، محققین از پدیده­ای تحت عنوان "تأثیر هالیوود" یاد کرده­اند. پدیده­ای که عموماً قاتلین زنجیره­ای بی­ضابطه تحت تأثیر آن قرار دارند.

در کل، تصویری که از یک قاتل زنجیره­ای در فیلم سون به عمل آمده کاملاً سنجیده و با ظرافت هر چه تمام­تر صورت گرفته است.