نقد و بررسی فیلم رفیق قدیمی(پیرپسر)

« رفیق قدیمی » ( در ایران این فیلم با نام « پیر پسر » شناخته می شود که ترجمه چندان مناسبی نیست. Oldboy بصورت دقیق تر به معنای " رفیق قدیمی " است ) محصول سال 2003 کره جنوبی به کارگردانی پارک چان- ووک ، یکی از مشهورترین و در عین حال بهترین فیلمهای ساخته شده در سینمای این کشور است که در جشنواره کن سال 2004 نیز برنده جایزه نخل طلا شد. « رفیق قدیمی » فیلمی سراسر تاریک و خشن بود که صفت " انتقام " و چگونگی گرفتن آن را به بهترین نحو ممکن به تصویر کشیده شده بود! فیلمنامه پر از تعلیق « رفیق قدیمی » بهترین نمونه از سینمایی است که در آن واژه " امید " رنگ باخته و مردم و عصر زمانه خویش هم نیز سیاه و سفید انگاشته شده اند.

اما اینبار قرار نیست درباره « رفیق قدیمی » اثر پارک چان – ووک صحبت کنیم ، بلکه صحبت از یک بازسازی از این اثر ارزشمند است که توسط اسپایک لی صورت گرفته. بازسازی که قرار هست یک نسخه غربی از اثری باشد که بهرحال در یک دهه ی گذشته همواره از آن سخن به میان آماده و در اغلب موارد هم از آن تمجید شده است.

جوئی ( جاش برولین ) پدری الکلی است که در یک شب پس از انجام یک معامله نه چندان جالب، تصمیم به مصرف مشروبات الکلی میگیرد و همان شب نیز توسط افراد ناشناسی دستگیر می شود و در یک اتاق زندانی می شود. جوئی هنگامی که از خواب بلند می شود سعی میکند از اتاق خارج شود اما تمام راه ها بسته است و به جز یک فرد که هر روز به او غذا می دهد و یک تلویزیون که فیلمهای رزمی و اخبار نمایش می دهد، هیچ چیز دیگری در این اتاق وجود ندارد.

جوئی بزودی از طریق تلویزیون متوجه می شود که همسرش به قتل رسیده و او با توجه به ناپدید شدنش ، مظنون اصلی این پرونده به شمار می رود. جوئی که از مشاهده این اتفاقات افسرده و بی رمق شده تلاشهایی برای پایان دادن به زندگی اش انجام می دهد اما پس از شکست در این راه، به این نتیجه می رسد که باید با این وضعیت مقابله کند. به همین جهت شروع به انجام ورزشهای آمادگی جسمانی و رزمی می کند و سرانجام پس از 20 سال حبس بی دلیل، باز هم یکدفعه و بی دلیل آزاد می شود و پس از آزادی اش تنها دو مسئله مهم در ذهنش می گذرد؛ اولی پیدا کردن دخترش که حالا یک دختر جوان شده و دوم انتقام از تک تک افرادی که در زندانی شدن وی دخیل بودند.

اسپایک لی در برگردان آمریکایی « رفیق قدیمی » تا حد زیادی به ماهیت اصلی داستان وفادار باقی مانده و در واقع هسته این مجموعه را به جز چند مورد کوچک دست نخورده باقی گذاشته است. نسخه کنونی کماکان در برقراری ارتباط با مخاطبش موفق است و حس درماندگی شخصیت اصلی را را نیز به خوبی منتقل می کند. اسپایک لی در بازسازی این فضای آشفته که از ویژگی های بارز آثار آسیای شرقی است، تا حد زیادی موفق بوده و سعی در نزدیک کردن فیلم به نسخه ارجینال داشته که البته در این بین به " آمریکایینیزه " بودن هم توجه داشته است. با ذکر این توضیحات باید گفت که اسپایک لی تا حد زیادی توانسته در انتقال مفهوم از نسخه ارجینال به نسخه هالیوودی موفق عمل کند اما در بعضی موارد ضعف هایی هم مشاهده می شود.

یکی از دلایل برتری نسخه ارجینال به اثر جدید اسپایک لی، خشونت افسار گسیخته و جنون آمیز آن بود که کاملاً هماهنگ با فیلمنامه و فضای داستان بود. اما خشونت به کار رفته در نسخه هالیوودی تا حد زیادی متاثر از جریان بدنه هالیوود است که می توان حتی نام خشونت فانتزی را بر آن نهاد. این خشونت اگرچه به ماهیت اصلی داستان خدشه جدی وارد نیاورده اما بهرحال در تضاد با حال و هوای " اسکیزوفرنی وار " شخصیت اصلی داستان در نسخه اصلی است که اصولاً کرکتری به شدت ترسناک با رفتاری غیرقابل پیش بینی بود. البته اسپایک لی تلاش خودش را برای انتقال جزئیات خشونت نسخه ارجینال به این فیلم به کار بسته که از جمله آنها می توان به استفاده از آن چکش معروف اشاره کرد. این چکش که به نوعی تبدیل به نماد فیلم « رفیق قدیمی » نیز شده بود، در نسخه هالیوودی هم حضور پررنگی دارد اما استفاده جوئی از این چکش به هیچوجه آن حس و حال خشونت جنون آمیز نسخه کره ای را به همراه ندارد. البته لازم به ذکر است که بهرحال کمپانی سازنده در مواجه با موسسه MPAA که بی شک منتظر مشاهده خشونت زیاد در داستان و اعطای درجه NC-17 به فیلم بود، می بایستی محدودیت ها را رعایت می کرد و احتمالاً به همین دلیل هم خشونت فیلم تا حد زیادی به سمت فانتزی بودن کشیده شده است.

یکی دیگر از مشکلاتی که احتمالاً طرفداران نسخه ارجینال با نسخه هالیوودی خواهند داشت، در پرداخت شخصیت اصلی داستان است که تفاوت هایی با یکدیگر دارند. در نسخه اصلی در حدود 5 دقیقه طول می کشید تا دائی سو – اوه ( اسم شخصیت اصلی داستان در نسخه اصلی ) دستگیر شده و حبس شود، اما در نسخه هالیوودی حدود 15 دقیقه زمان صرف می شود تا تماشاگر جوئی را در اتاقش بصورت حبس شده ببینند. زمان ده دقیقه اضافی این بین هم صرف ارائه جزئیاتی از بی مسئولیت بودن جوئی شده که در نهایت به این منجر می شود که وقتی جوئی حبس می شود، تماشاگران چندان نگران وی نشده و این مجازات را تا حدودی حق وی می دانند! از طرف دیگر جوئی هالیوودی در ارائه تصویر یک کرکتر شبه " اسکیزوفرنیک " چندان موفق عمل نکرده و ما علناً آن جنون دیوانه وار را در چهره و رفتار جوئی نمی بینیم. با اینحال مطمئناً کسانی که نسخه ارجینال را ندیده اند و مستقیما به تماشای نسخه هالیوودی بنشینند ، چندان ایرادی به این شخصیت نخواهند گرفت و از آن لذت خواهند برد.

جوئی، مشخصاً یکی از چالش برانگیزترین نقش آفرینی های جاش برولین تا به امروز بوده است. برولین می بایست ایفاگر نقش شخصیتی می بود که یک دهه است در باب آن تعریف و تمجید فراوانی به میان آمده و بازیگر کره ای ایفاگر این نقش ( آقای مین سیک – چویی ) نیز به واسطه بازی در همین نقش به اعتباری بین المللی دست پیدا کرده است. حضور برولین در نقش جوئی قانع کننده است. چهره خشن و بی روح برولین به خوبی بر روی نقش نشسته اما مزه پرانی های گاه و بی گاه جوئی در لحظاتی تماشاگر را ناامید می کند. بهرحال باید پذیرفت که این فیلم " آمریکایینیزه " شده است! الیزابت اولسن در نقش ماری شخصیت آشنایی هست که در اغلب آثار انتقامی در کنار قهرمان داستان حضور دارد و حکم سنگ صبور را دارد. اولسن تلاش زیادی کرده که به این شخصیت روح دهد اما متاسفانه این نقش در حد و اندازه ای نبوده که بتوان بر روی آن مانور داد. ساموئل جکسون در نقش چِینی نیز قابل قبول است.

« رفیق قدیمی » اسپایک لی بدون شکل با اثر ارجینال مقایسه خواهد شد. اگر « رفیق قدیمی » اثری ارجینال و مختص به اسپایک لی بود، می شد که این اثر را ارزشمند معرفی کرد که داستان جذاب و پرداخت شخصیت ها در آن تا حدودی قابل قبول است. اما حال که سخن از یک نسخه ارجینال هست و اتفاقاً نسخه ارجینال یکی از جذاب ترین آثار دهه ی گذشته سینما محسوب می شود، ناخواسته این دو اثر با یکدیگر مقایسه می شوند و بگذارید خیالتان را راحت کنم، « رفیق قدیمی » اسپایک لی در مقایسه با « رفیق قدیمی » پارک چان- ووک ، اثر بسیار محدودتری به حساب می آید که شاید فقط آمریکایی ها آن را بهتر از نسخه ارجینال بدانند!