«سر به مهر»؛ کارگردانی یکدست، کمبود کنش در فیلمنامه

سر به مهر فیلم شخصیت محور، بدون کنش جذاب است. فیلمی در مورد دختری خجالتی و گوشه‌گیر به نام صبا (لیلا حاتمی)؛ شخصیت کم‌رو که حتی با پدر و خواهرش نیز تعارف دارد و با آنها و حتی جمع دوستان وبلاگی‌اش مشکلات و حرف‌های خودش را پنهان می‌کند؛ وبلاگ‌نویسی که درددل‌هایش تنها بر روی صفحات وبلاگش خالی می‌شود.

صبا وقتی در ماشین بدون بنزین، در خیابان تنها می‌شود، به جای اینکه از دوست صمیمی و برادرش حامد(آرش مجیدی) درخواست کمک کند از پیتزا فروشی که اشتراک دارد، می‌خواهد که برایش بنزین بیاورد چرا که متنفر از سربار دیگران بودن است.

صبا حرف‌هایی که در وبلاگش می‌نویسد، هیچگاه به اطرافیان نمی‌گوید و حتی با تلفن(نه حضوری) از مشاوره روانشناس استفاده می‌کند. در صورتی که مشاور تاکید دارد که باید حضوری برای مشاوره بیشتر مراجعه کند و در مجموع همه این اتفاق ها شخصیت اصلی فیلم را به خوبی شکل می‌دهد.

حال شرایط زندگی صبا مثل بیکاری، بی‌پول شدن بابت عمل چشم خواهرش، ازدواج کردن دوست صمیمی‌اش(خاطره اسدی) و تنهایی بیشتری که از این بابت پیدا می‌کند و... شرایط روانی صبا را در مشکلات زندگی‌ به نقطه‌ای می‌رساند که نماز بخواند اما از آنجا که قبلا نماز نمی‌خوانده، اعتماد به نفس و شهامت لازم را ندارد تا نماز خواندنش را مطرح کند.

فیلمنامه از جهت شخصیت‌پردازی بسیار خوب به نظر می‌رسد و مخاطب با صبا همراه می‌شود؛ پیرنگ کم جان  فیلم قرار است در مسیر مبارزه با غول اعصاب خوردکن کم رویی صبا باشد اما مشکل فیلم را در کم‌مایه بودن اتفاقات جذاب فیلمنامه باید جستجو کرد.

داستان خیلی ساده و معمولی پیش می‌رود ولی مخاطب داستان پر افت و خیز را بیشتر می‌پسندد؛ البته عامدانه فیلمنامه خرده پیرنگی است و از جنس کارهای گذشته سازندگان آن است که خیلی اتفاق و نقطه عطف جدی در آن رخ نمی‌دهد.

آیا علنی نماز خواندن صبا به خودی خود می‌تواند برای مخاطب جذاب باشد؟ آیا نمی‌شد یک سوء تفاهمی بین حامد و صبا این مسئله را تشدید کند؟ آیا بهتر نبود صبا مسائل دیگری داشته باشد که نمی‌توانست به دلیل چالشی که با حامد دارد، آنها را بیان کند؟ چه اتفاق تاثیرگذاری می‌افتد که صبا در انتهای فیلم با یک پیامک ساده راز سر به مهر خود را فاش می‌کند؟

شاید گفته شود، جواب مشخص است، صبا دختری خجالتی و کم اعتماد به نفسی است اما اینها ویژگی شخصیتی صبا است؛ ویژگی‌های شخصیتی لازم است اما کافی نیست. شخصیت‌پردازی جای اتفاقات را در فیلم نمی‌گیرد؛ شخصیت با کنش دراماتیک کامل می‌شود. شخصیت‌پردازی باید توجیه کننده رفتارها و اتفاقات مهم فیلم باشد نه اینکه به‌واسطه شخصیت‌پردازی خوب توقع داشته باشیم، با هر کنش و رفتار ساده و کم جذابیتی مخاطب، فیلم را همراهی کند.

وقتی همه چیز برای مخاطب مشخص است که حامد، صبا را می‌خواهد ولی برای صبا نامشخص است. در واقع مشخص است که صبا مشکل دارد؛ صرف درون‌گرایی شخصیتی صبا ذاتا خیلی نمی‌تواند جذاب باشد.

ضعف اصلی فیلم «سر به مهر» کمبود کنش و رفتارهای پیش برنده داستان است؛ مخاطب دنبال اتفاق و ماجراهای مهم، به‌خصوص در نقاط عطف ابتدایی و انتهایی فیلم است.

لیلا حاتمی و آرش مجیدی در فیلم سر به مهر

گفته شد شخصیت با کنش، دراماتیک تکمیل می‌شود و کنش دراماتیک یعنی رفتاری که زندگی شخصیت را برای دنبال کردن توسط مخاطب مهم و جذاب می‌کند؛ رفتاری که باعث بشود مخاطب بعد از دیدن آن بگوید، همینه. حالا «صبا»ی خجالتی حق دارد، نماز خوان شدنش را نگوید یا بگوید.

صرف کم رو بودن شخصیت اصلی فیلم نمی‌تواند خیلی جذابیت به همراه داشته باشد لذا به نظر نقطه عطف ابتدایی و انتهایی فیلم جای کار بیشتر داشت و به اصطلاح قلاب ابتدایی داستان و بعد رها شدنش در انتهای فیلم می‌توانست با کنش و اتفاقات جدی‌تر، خیلی جذاب‌تر بشود و با ایجاد چالش و کنتراست بیشتر بین صبا و حامد؛ با اتفاقات و درگیرهای حسی و روانی مخاطب را بیشتر مشتاق دیدن نگه دارد.

شاید فیلمنامه‌نویسان بیشتر می‌بایست شخصیت حامد و صبا را بدون ملاحظه به جان همدیگر می‌انداختند چراکه این امر مشکلات درونی هر دو شخصیت خود را خیلی بهتر نشان می‌داد لذا از این جهت شخصیت حامد باید در فیلمنامه پررنگ و فعال‌تر می‌شد. آنوقت اتفاقات  فیلمنامه جان بهتری می گرفت و احتمالا دراماتیک و جذاب‌تر جلوه می‌کرد.

سکانس‌های برج میلاد که صبا و حامد باهم سرشاخ می‌شوند، به وضوح حس بهتری را نسبت به سکانس‌های قبل و بعد فیلم دارد؛ این کشمکش و تضاد می‌توانست در سکانس‌های دیگر فیلمنامه نیز پررنگ‌تر بشود.

در بخش فیلمنامه هرچقدر کار نقاط ضعف و قوتی دارد، اما در بخش کارگردانی فیلم یکدست و همگون است. کارگردانی روان با لحن یکپارچه فرمی، باعث زنده نگه داشتن فیلم شده است. حرکت‌های ساده دوربین بدون  اینکه بخواهد با دکوپاژ و میزانسن‌های غیر معمول، ادا و اطوارهای متفاوت به خود بگیرد به همراه بازی بسیار خوب لیلا حاتمی از نکات مثبت فیلم است.

توجه به سوژه پیردخترانی که سن ازدوج‌شان گذشته است و مشکلات روحی و عاطفی فراوانی دارند، باز یکی دیگر از نقاط قوت فیلم «سر به مهر»است. مشکلاتی که پیرامون خود فروان می بینیم، اما دقت درستی بدان نداریم.

تیتراژ ابتدایی فیلم و کلمات مختلفی که در گوگل در حال جستجو شدن است مانند بارداری در سن بالا، زیبایی چهره، لاغر ماندن و... ذهن انسان را متوجه مسائل و مشکلاتی می‌کند که شاید برای بسیاری بی‌اهمیت باشد، اما مخاطب را به یک دقت بیشتر فرا می‌خواند.

فیلم آقای مقدم‌دوست که سطح متوسط به بالا استاندارد فنی و محتوایی را دارا است و به مسائل مبتلا به مردم با نگاه دقیق و دلسوزانه‌ای می‌پردازد نوید آینده سینمای اجتماعی پاک و امیدبخشی را از این کارگردان می دهد.

شما نیز می‌توانید نقدها و یادداشت‌های خود درباره آثار سینما و تلویزیون را با نام خودتان در منظوم (معتبرترین مرجع نقد سینما و تلویزیون ایران) منتشر کنید. هم‌اکنون مطالب خود را به آدرس ایمیل Admin@Manzoom.ir برای ما ارسال کنید.

نقد، یادداشت، تحلیل، بررسی و معرفی منتقدین از فیلم‌های سینمایی، سریال‌ها و برنامه‌های تلویزیونی ایرانی را در صفحه نقد فیلم سایت منظوم مرجع سینما و تلویزیون ایران بخوانید.  [منظوم تنها ناشر نقدها است و این به معنای تایید دیدگاه منتقدان نیست.]