از فیلم‌نامه‌ای قابل توجه تا فیلمی خنثی

از نظر «ساخاروف» فیلمساز مطرح روسی، تاریخ یک حرکت پیوسته است. ساخاروف برای نشان دادن این موضوع در فیلمش «کشتی روسی» که به گشت و گذار در موزه آرمیتاژ روسیه می‌پردازد، از تکنیک سکانس-پلان و دوربین روی دست بهره جسته است. «ژان لوک گدار» فرانسوی هم، زمانی در فیلم‌هایش مثل «دسته جدا افتاده» و یا «سوسیالیسم» از دوربین روی دست استفاده می‌کند که به قول «رائول کوتار» فیلمردار بسیاری از فیلم‌های او، گدار به دنبال یک نمایش خبری در استفاده از تکنیک فیلمبرداری روی دست بود. حتی بسیاری می‌گویند گدار با این تکنیک فیلمبرداری می‌خواست مقابل سینمای دوربین روی سه‌پایه بابا بزرگ‌های سینمای فرانسه - که رئالیسم بازنی و بعدها موج‌نو با آن مخالف بود- به مقابله بپردازد.

عده‌ای هم بر این باورند که دوربین روی دست به دلیل شیوع دوربین‌های ۲۷ کیلویی آری‌فلکس است که درست همزمان شده بود با موج نوی فرانسه و سینمای مدرن و از این بابت که سبک بود و قابل حمل روی شانه، به عنوان ابزار جدیدی در فیلمبرداری مورد استفاده قرار گرفت. در هر صورت تاریخ استفاده و دلایل استفاده از دوربین روی دست هرچه که هست در ایران در بیشتر مواقع چون فیلم «اِو» یک دلیل بیشتر ندارد: سواد پایین کارگردان‌ها در دکوپاژ و تصویری فکر کردن. اصغر یوسفی‌نژاد از منتقدین قدیمی مجله فیلم است که فیلم‌نامه‌ای قابل توجه و جلوتر از فیلم را به فیلمی خنثی و سردردآور تبدیل کرده است.

دوربین فیلم یا تابع روایت فیلم است و یا در اختیار کاراکترها و یا آن‌گونه که در سینمای مدرن مطرح است به خودآگاهی پیغمبرانه می‌رسد و حتی زودتر از کاراکترها حرکت می‌کند و مخاطب را به نتیجه می‌رساند. دوربین فیلم «اِو» معجونی از تمام این‌هاست که به هیچ وجه کارکرد هدایت‌گری برای مخاطب ندارد. سیالیتی که اصلا مشخص نیست از کجا می‌آید، آیا این دوربین که به این اندازه به صورت کاراکترها نزدیک می‌شود نماد روح پدری است که از دنیا رفته است؟ جا نشدن کاراکترهای فیلم در قاب به دلیل خودخواه بودن آن‌هاست؟ حتی اگر قرار باشد دوربین تمام این کارکردها را داشته باشد باید این هوشمندی را به ما نشان می‌داد، اما در فیلم سبک بصری که به غیر از به هم‌ریختگی و ادای مدرن بودن چیز دیگری نمی‌توان درک کرد. حتی اگر قرار باشد زور زدن شخصیت‌ها برای جا شدن در قاب به دلیل خودخواهی و خودبینی آن‌ها باشد کارگردان نباید تا این اندازه نسبت به این کشف سینمایی خود ذوق زده باشد و تمام فیلم را بر اساس این الگو طراحی کند.

شما نیز می‌توانید نقدها و یادداشت‌های خود درباره آثار سینما و تلویزیون را با نام خودتان در منظوم (معتبرترین مرجع نقد سینما و تلویزیون ایران) منتشر کنید. هم‌اکنون مطالب خود را به آدرس ایمیل Admin@Manzoom.ir برای ما ارسال کنید.

نقد، یادداشت، تحلیل، بررسی و معرفی منتقدین از فیلم‌های سینمایی، سریال‌ها و برنامه‌های تلویزیونی ایرانی را در صفحه نقد فیلم سایت منظوم مرجع سینما و تلویزیون ایران بخوانید.  [منظوم تنها ناشر نقدها است و این به معنای تایید دیدگاه منتقدان نیست.]