برای حفظ خانواده مبارزه می‌کنم!

قهرمانان کوچک، ماجرای چند کودک تکواندوکار است که به دنبال قاچاقچیان لوازم التحریر هستند تا مانع فعالیت آنها شوند. پدر «امیر» و «ایمان»، کارگر کارخانه لوازم‌التحریر (بیژن بنفشه‌خواه) و در شرف بیکاری است و پدر کودک دیگر (عرفان برزین) وارد کننده لوازم‌التحریر قاچاق (شهرام قاعدی)، پدر کودک آخری (پارسیا شکوری) نیز پلیس است (نادر سلیمانی) تا همه کسانی که در این جریان متاثر و مسئول هستند دراین فیلم نماینده‌ای داشته باشند.

کودکان قاچاقچیان را شناسایی کرده­اند ولی مدارک لازم برای اثبات ادعایشان ندارند و پلیس هم به دلیل گزارشات زیاد و بدون مدرک نسبت به ایشان بدبین است. آن‌ها به طور اتفاقی قوری را از دستفروشی خریداری می‌کنند که همان چراغ جادو است. غول چراغ جادو نیز کودک است و تنها کودکان هستند که قادرند او را ببینند. گذشته از نشاطی که این فانتزی ایجاد می‌کند نویسنده به طور جدی سعی کرده تا روابط علی و معلولی کار را رعایت کند و سوالی در ذهن مخاطبان کودک و نوجوان، بی‌جواب باقی نماند و با وسواس زیاد در کنار صحنه‌های اکشن و تعقیب و گریز آن‌ها را به راه‌های صحیح و بی‌خطرتر و محافظت از خود نیز راهنمایی کند. بر خلاف بسیاری از فیلم‌های این گروه مخاطب نویسنده به خوبی می‌داند که سینمای کودک علاوه بر سرگرم‌سازی وظیفه دیگری که همان فرهنگ سازی است را نیز برعهده دارد.

بیژن بنفشه خواه در فیلم سینمایی قهرمانان کوچک

این سومین فیلم مطرح «حسین قناعت» در گروه سنی کودک و نوجوان است و درونمایه‌اش را با رویکردی به روز شکل داده است. عنصر کمدی و اکشن در ژانر کودک و نوجوان بسیار جدی دنبال می‌شود و سعی شده که علاوه بر شوخی‌های کلامی از لحاظ بصری نیز اغنا کننده باشد. حضور شخصیت «سند باد» به عنوان غول چراغ جادو، با چهره‌پردازی بسیار خوب و دیالوگ‌های مناسب پتانسیل بالایی را برای نویسنده در خلق موقعیت‌های فانتزی و کمیک ایجاد می‌کرد؛ اما به نظر می‌رسد به دلیل تلاش نویسنده برای گنجاندن درونمایه‌های فرعی گوناگون از جمله توجه به خانواده و اولویت دادن به آن از طرف مادر، ارزش بودن چند فرزندی در مقابل تک فرزندی و کار گروهی و امثال این مضامین، موجب غفلت از شخصیت بچه غول شده و تنها به ایجاد چند موقعیت طنز به صورت مجرد بسنده می‌کنند.

بر خلاف فیلم دزد و پری از همین کارگردان، فیلم قهرمانان کوچک کاملا خالی از ترانه و آواز یا کلیپ است. با توجه به استقبال کودکان و نوجوانان و حتی والدین از این فیلم به نظر می‌رسد این موفقیت لزوم حضور اجباری ترانه و موسیقی و آواز را برای فیلم‌های کودکان به چالش می‌کشد. فضای اکشن و رقابتی فیلم که با بازی واقعی کودکان ایجاد شده به جذابیت کار می‌افزاید و به جای خلق قهرمانان تخیلی، بزرگسال و دست نیافتنی، شخصیت‌هایی از جنس کودک بازنمایی می‌شود و کودک به راحتی می‌تواند با آن‌ها همذات‌پنداری کند. این فیلم قهرمان منفرد اصلی ندارد و قهرمان اصلی- بنابر اسم فیلم – همه کودکان هستند که با همکاری و همدلی به شیوه‌ای کنشگر فکر و عمل می‌کنند و در آخر متکی به توان خود و خانواده‌شان هستند نه غول چراغ جادو! پلیس نیز به نقش حمایت‌گری خود بازمی‌گردد.

برزو ارجمند در فیلم سینمایی قهرمانان کوچک

فیلم با خواب امیر (امیر کیان عبدی) در حال مبارزه با قاچاقچیان در کنار «یوسف کرمی» (در نقش خودش) شروع می‌شود و در پایان همه کودکان در کنار یوسف کرمی قاچاقچیان را دستگیر می‌کنند. درونمایه‌های فرعی متعدد در این فیلم را می‌توان در ساز و کار اکران فیلم‌های کودک و نوجوان جستجو کرد. عدم تمایل جریان اصلی سینمای ایران به تولید فیلم کودک، سازندگان دغدغه‌مند را برآن می‌دارد تا سعی کنند تمام مفاهیمی مورد نظرشان را که مجالی برای پرداخت مجزا ندارند را در یک فیلم بگنجانند و این می‌شود که پیام‌های پی‌درپی فیلم مانع عمق گرفتن شخصیت‌ها و استفاده از پتانسیل‌های ذاتی آنها می‌شود.

شاید اگر نماهای بسته‌تر از شخصیت‌ها در موقعیت‌های مختلف به مخاطب ارائه می‌شد، بازی چهره هنرپیشه‌های کودک به جان‌گیری شخصیت‌های داستان کمک بیشتری می‌کرد. در بسیاری از صحنه‌ها شاهد نماهای باز هستیم که تا حدی از باورپذیری جنبه اکشن کار می‌کاهد. ترکیب مداوم این صحنه‌ها فیلم را به سمت یکنواختی در ماجرا پیش می‌برد. دقیقا این زمان است که نیاز به حضور فانتزی و فعالیت‌های محیر العقول بچه غول به شدت حس می‌شود ولی تنها در چند نمای کمدی غیر مرتبط با داستان تقریبا این شخصیت از ماجرا حذف می‌شود. قابل درک است که جمع کردن دو جنبه کمدی و اکشن در ژانر کودک کاری است بسیار دشوار که کارگردانان مشهور و انگشت شمار این ژانر را به شهرت جهانی رسانده ولی دور از ذهن نیست که کارگردانان دغدغه‌مندی مانند حسین قناعت به تعادل و ریزبافتی این جنبه‌ها در کارشان نیز نائل آیند.

شهرام قائدی در فیلم سینمایی قهرمانان کوچک

فیلم قهرمانان کوچک یک فیلم خانواده محور است. خانواده‌های نشان داده شده در اینجا ازهم گسیخته، روشنفکر نما و یا متشنج نیستند. حتی پدری که قاچاقچی است به دلیل عشق به فرزندش و قولی که به او داده از کارش پشیمان می‌شود و تغییر رویه می‌دهد. مادر خانواده (آناهیتا همتی) که عشق بازیگری است در مرحله‌ای که دارد به آرزویش می‌رسد می بیند که این هدف با مصالح خانواده او در تعارض است و این خانواده است که اولویت می‌یابد. کودکان نیز وقتی امکان برآورده شدن آرزوهای محدود دارند به جای آرزوهای سطحی کودکانه، خواست پدر و مادر و استحکام خانواده‌شان را برمی‌گزینند. کودکان برای والدین و والدین برای کودکان ارزش قائلند و ما با تمام مشکلات خانواده‌ای دلچسب را روی  پرده سینما می‌بینیم. در کنار این مفاهیم الگوسازی از یک شهید برای کودکان در سینمای کودک و نوجوان ایران جدای از میزان موفقیت در این کار بی‌سابقه است.

سوال که اینجا به نظر می رسد این است که این سبک قهرمان‌پردازی فنی است یا خیر؟ مخاطبین به طور عام انتظار دارند که یک فیلم داستانی روایتگر یک قهرمان باشد. ولی فیلم‌های موفقی الگوی قهرمان جمعی را مطرح کرده‌اند. قهرمانان کوچک در برهه‌ای از زمان ساخته شده که کار گروهی و سیستماتیک در همه عرصه‌ها چه فرهنگی و چه اقتصادی مغفول و راهگشاست. اگر کارگردان چنین مفهومی در ذهن داشته بسیار تیزبین و موقعیت‌شناس است. ولی به نظر می‌آید که فیلم بین داشتن قهرمان فردی و جمعی معلق است و تکلیف بیننده کاملا مشخص نیست که باید کدام شخصیت را دنبال کند.

ارژنگ امیرفضلی و افشین سنگ چاپ در فیلم سینمایی قهرمانان کوچک

شاید بهتر باشد در حیطه سینمای کودک هر حوزه به صورت تخصصی و ویژه پرداخته شود و یک تیم جایگزین یک فرد برای فیلمنامه‌نویسی و کارگردانی شود. قهرمانان کوچک فیلم موفق و مخاطب پسندی است که مورد توجه داوران کودک جشنواره کودک و نوجوان اصفهان نیز قرار گرفته ولی به نظر می‌رسد ژانر کودک سینمای ایران، به آزمون و خطای بیشتری و تولیدات بیشتر و موفق‌تری نیازمند است.

شما چقدر با این مطلب موافق هستید؟ نظر شما درباره این مطلب و اثر چیست؟ نظر خود را در پایین همین صفحه بنویسید. [منظوم تنها ناشر نقدها است و این به معنای تایید دیدگاه منتقدان نیست.]

شما نیز می‌توانید نقدها و یادداشت‌های خود درباره آثار سینما و تلویزیون را با نام خودتان در منظوم (معتبرترین مرجع نقد سینما و تلویزیون ایران) منتشر کنید. هم‌اکنون مطالب خود را به آدرس ایمیل Admin@Manzoom.ir برای ما ارسال کنید.

نقد، یادداشت، تحلیل، بررسی و معرفی منتقدین از فیلم‌های سینمایی، سریال‌ها و برنامه‌های تلویزیونی ایرانی را در صفحه نقد فیلم سایت منظوم مرجع سینما و تلویزیون ایران بخوانید.