نقد و بررسی فیلم زیر دریایی

در اواخر دوران جنگ سرد ، و همچنین پس از این دوران به صورت نه چندان پر تکاپو ، شاهد به وجود آمدن گرایشی نسبت به ساخت فیلمهای ج ج 2 در سینمای آلمان از نگاه رایش سوم می باشیم.
فیلمهایی همچون درسدن ، استالینگراد ، سقوط
زیردریایی یا Das Boot جزو همان فیلمهایی است که در سال 1981 یعنی ده سال قبل از وحدت دو آلمان به روی پرده سینما ها رفت و این فیلم تا حدی با استقبال روبرو شد که مجددا در سال 1985 بصورت یک مینی سریال در تلویزیون پخش شد.

زیردریایی با نام اصلی داس بوت محصول سال 1981 آلمان است.

این فیلم را وولفگانگ پترسن کارگردانی کرده و یکی از موفق ترین و پرفروش ترین آثار سینمایی این کشور اروپایی است که در سطح بین المللی نیز به فروش و موفقیت خیره کننده ای دست پیدا کرده است.

وولفگانگ پترسن با داس بوت به یک چهره ی بین المللی بدل شد و هالیوود از وی دعوت به همکاری کرد فیلمهای هالیوودی وی اغلب پر خرج و پر زرق برق هستند مانند تروی , روز پس از فردا و جهنم زیر رو که هر سه از سیمای جمهوری اسلامی ایران نیز پخش شده اند.
در این فیلم مجموعه ای از بازیگران سرشناس سینمای آلمان در دهه ی 80 به ایفای نقش پرداخته اند.بازیگرانی چون یورگن پروچنو(در نقش کاپیتان هاینریش لهمن)هربرت گرونه میر (در نقش ستوان ورنر)مارتین می (اولمن) و..... فیلم که بر اساس قصه ی کتاب معروف و پرخواننده ی لوترجی بوشهایم به همین نام ساخته شده است و پترسن خود فیلمنامه ی آن را نوشته و بدین شیوه ی زیبا این داستان غم انگیز را روایت کرده فیلم زیردریایی از سوی تعداد زیادی از منتقدان سرشناس بین المللی لقب بهترین فیلم سینمایی که تا به حال در مورد یک زیر دریایی ساخته شده است را گرفت.

قصه ی فیلم در سال 1942 و در بهبوحه ی نبرد بزرگ آتلانتیک رخ میدهد و ما ناظر جنگیدن و استقامت خدمه ی یکی از معروف ترین زیردریایی های آلمانی یعنی یو 96 هستیم.

پترسن خود یک آلمانی است اما داستان فیلم را صادقانه روایت کرده و دیدی نسبتا بی طرف نسبت به جنگ دارد.
زیر دریایی فیلم هدفی با شکوه پیش روی خود دارد در عین حال خدمه ی آن چیزی از جنگ و سیاست نمی دانند و تنها این تصور را دارند که در حال دفاع و خمت به سرزمین مادری خویش هستند.

به این زیر دریایی دستور داده شده که به یکی از ناوگانهای جنگی بریتانیا یورش برده و آن را از بین برد.
ستوان ورنر که در واقع یک خبرنگار جنگی است نیز در زیر دریایی حضور دارد.یو 96 از ساحل نرماندی حرکت خود را آغاز میکند و با گذشت چند روز توسط نیروهای بریتانیایی شناسایی شده و نیروی هوایی سلطنتی بریتانیا به آن حمله می کند.

زیر دریایی فیلم به شدت آسیب دیده و کاپیتان لهمن آن را به اعماق تاریک اقیانوس هدایت میکند تا از گزند نیروی هایی انگلیس در امان باشد. پس از بالا آمدن کاپیتان لهمن یو 96 را به ساحل لاسپتسیا منتقل میکند که در طول این مسیر بار دیگر مورد حمله ی نیروی هوایی قرار میگیرد و این بار شدت حملات بقدری زیاد است که زیر دریایی را به گل مینشاند.مهندسین و مکانیکهای حاضر در زیر دریایی موفق به تعمیر آن میشوند و زیر دریایی به کاروان نظامی انگلستان حمله میکند و خسارات بسیاری بدان وارد میکند اما سرانجام زیر دریایی یو 96 به همراه خدمه اش توسط بمب افکنهای انگلیسی بمباران شده و زیر دریایی نابود و بیشتر خدمه اش کشته می شوند.

سرنشینان زیر دریایی را آمهای نظامی با روحیه های متفاوت تشکیل میدهند در یک سو فرماندهان عالی رتبه و در سوی دیگر سربازان معمولی قرار دارند پس از رخ دادن فاجعه و مورد حمله قرار گرفتن زیر دریایی و رفتن به اعماق قصه ی فیلم با نگرانیهای خدمه ی آن جلو میرود.
بازیگران در این سکانسها با چهره های نگران و بر افروخته ی خود جاودان شده اند.این چنین زیر دریایی با سرنشینانی که دارد چگونه میتواند ماموریت غیر ممکن خود که نابودی کاروان بزرگ بریتانیایی است را به انجام رساند؟
با نظامیان مختلف درون خود چگونه میتواند دستورات مقر فرماندهی برلین را انجام داده و مرام نازی به پیشوا را حفظ کند؟؟
فیلم نگاهی عمیق به زندگی خطرناک سرنشینان این زیر دریایی آلمانی دارد.
با دانستن این مطلب که در آن سالها خدمت در زیردریایی های آلمانی علی رغم تمام خطرات و سختی هایش رویای جوانان آلمان نازی بوده شاید فهم قصه ی فیلم کمی راحت تر باشد.با تمام خطرات و سختی ها جوانان آلمان ثابت قدم در میدان جنگ ایستادگی کردند.
این فیلم یکی از معدود فیلمهای غمخوارانه جنگی در ارتباط با نیروهای آلمانی است که دلواپسیها و روابط بین سربازان آلمانی مستقر در یو 96 را در بحرانی ترین لحظات به تصویر کشیده است.
پترسن تمام این فیلم طولانی مدت را بصورت صامت ساخته است زیرا صدای تلاطم امواج و حرکتهای زیر دریای و همچنین موتور آن مانع شنیدن دیالوگهای بازیگران میشد و این دیالوگها پس از فیلم برداری فیلم در اتاق صداگذاری و میکس بدان اضافه شد.

فیلم داس بوت در داخل آلمان موفق به دریافت 4 جایزه شد و همچنین جوایز بیشماری از جشنواره های بین المللی دریافت کرد و مهمتر از همه اینکه در 6 رشته ی اسکار هم نامزد دریافت جایزه بود.
کارگردان در این فیلم موفق میشود شکوه دروغین جنگ را به نمایش بگذارد و به صورت عملی جهنم جنگ را در معرض دید و قضاوت بیننده قرار دهد.
در هنگام دیدن فیلم متوجه این نکته میشویم که اصلا اهمیتی ندارد که جنگ را از زاویه ی دید کدام یک از طرفین درگیری میبینیم و مهم نیست که نبرد در کدام منطقه و لوکیشن اتفاق می افتد واقعیت این است که جنگ ، جهنم است هر کجا که باشد.
نسخه ی اصلی فیلم تایمی حدود 130 تا 149 دقیقه داشت و در سال 1997 که برای بار سوم پخش سراسری شد و به بازار ویدئویی راه یافت حدود 216 دقیقه بود یعنی 60 دقیقه بیشتر...
در نسخه ی 216 دقیقه ای فیلم داس بوت بیشتر به شخصیتهای داخل زیر دریایی پرداخته شده است و سکانسهایی از فیلم که به دلایلی در تدوین حذف شده بودند نیز به آن افزوده شدند.

بیشتر فیلم شاید در حدود 85 تا 90 درصد آن در داخل فضای کوچک و نمناک و تاریک زیر دریایی میگذرد اما این فضا به هیچ وجه کسل کننده و یکنواخت نمیشود و فیلم همواره هیجان خود را دارد و تماشاگر را در جای خود میخکوب میکند ترس و نگرانی های خدمه ی یو 96 به تماشاگر القا شده و او را به همدردی با آنان وا میدارد.
تلاشهای کاپیتان زیر دریایی برای نجات جان خدمه ی آن در طول فیلم تمجید تماشاگر را بر می انگیزد و مصائب وی بیننده را تحت فشار قرار میدهد داس بوت بسیار تاثیر گذار و القاگرا است.

علاوه بر داستان و نحوه ی روایت آن صحنه های اکشن فیلم هم بسیار کارشده و زیباست.
زمانی که فیلم به صحنه های اکشن خود میرسد متوجه تفاوت آن با دیگر فیلمهای جنگی آماتور می شویم و پترسن نشان داد که یک اکشن ساز به تمام معناست و پس از داس بوت بود که تهیه کنندگان بین المللی برای ساختن فیلمهای خود به دنبال وولفگانگ پترسن آلمانی آمدند.
فیلم زیر دریایی دارای با شکوه ترین صحنه های جنگی در تاریخ سینماست مخصوصا سکانس حمله ی زیر دریایی به کاروان انگلیسی...
این صحنه ها در تلفیق با قصه ی درام فیلم و کاراکترهای بخت برگشته ی آن و موسیقی ماندگارش جلوه ی خاصی به فیلم میدهد و همین جلوه هاست که فیلم را در صدر فهرست برترین فیلمهای جنگی تاریخ سینما قرار داده است.

همچنین لازم به ذکر است که ساخت چنین فیلمی در شرایط سیاسی زمان خود نیز یک جسارت بزرگ محسوب می شود.