صداهای جادویی پشت میز قضاوت

شاید دیدن چهره و شنیدن صداهای جادویی دوبله ایران، پشت میز قضاوت، در مسابقه ای با عنوان «جادوی صدا» یکی از بهترین ابتکارات اخیر دست اندرکاران تلویزیون در ساخت مسابقات تلویزیونی است، چرا که ضمن معرفی چهره های پشت پرده سینما و تلویزیون ایران به دوستداران هنر دوبله، محملی را برای رقابت علاقه مندانی که آرزوی «دوبلور» شدن در فیلم های سینمایی و سریال های تلویزیونی ایرانی یا خارجی در سر دارند فراهم کرده است. این مسابقه در واقع حکم «استعدادیابی» را برای هنری دارد که متأسفانه باکمبود آموزش های فنی و تکنیکی و کمبود انگیزه سختکوشی گذشتگان، بزرگان خود را یک به یک به دلیل کهولت سن از دست داده  و کمتر جایگزین شایسته ای برای آن ها دارد.

ایرادات فنی مسابقه
وجود چند اشکال  در این مسابقه تلویزیونی که هرشب از شبکه سوم سیما پخش می شود ، باعث شده است رقابت شرکت کنندگان با یکدیگر ، کمی ملال آور به نظر آید. نخست آن که مجری -که خود از گویندگان با سابقه سینما و تلویزیون به شمارمی آید- در اجرای مسابقه، تحرک، صمیمیت و لحن مناسب مسابقه های تلویزیونی این  چنینی را ندارد. «افشین زی نوری» هرچند می کوشد لحن جدی و خشک صدای خود را در این مسابقه، گرم و صمیمی جلوه دهد، اما باید اذعان کرد در رسیدن به این هدف موفق نیست. البته نمی توان خرده ای به این دوبلور باسابقه گرفت، چراکه مجری گری،  به توانمندی های ویژه و خاصی  نیازدارد که نمی توان آن ها را از یک دوبلور انتظار داشت و  به نظرنگارنده، شاید انتخاب یک دوبلور به عنوان مجری «جادوی صدا» با محتوای مسابقه همخوانی داشته باشد اما به همان نسبت لحن رسمی و خشک و جملات تکراری  مجری  در پستی «غیرتخصصی»؛ از لطف و صمیمیت برنامه کاسته است.

نکته دوم این که رقابت گروه های  شرکت کننده هر شب توسط 2گروه 3نفره مختلف از دوبلورهای باسابقه، قضاوت می شود و میزان سختگیری آن هانیز در امتیازدهی به شرکت کنندگان تأثیری متفاوت دارد. حال آن که امتیازات همه شرکت کنندگان در یک ترازو قرار می گیرد و در بخش نهایی لحاظ می شود!در حالی که به نظر می رسد اگر مسابقه، توسط گروهی ثابت قضاوت می شد، امکان رعایت مساوات بیشتری (که مبنای اصلی مسابقات تلویزیونی است) وجود داشت. هر شرکت کننده در این مسابقه در 2بخش «آسان» و «سخت»، روی تصویر شخصیت های یک فیلم سینمایی خارجی، گفت وگوهایی را به فارسی دوبله می کند که البته نوع نقش و پیر یا جوان بودن شخصیت نیز در درست نشستن «کلام» برلب هنرپیشه خارجی تأثیرگذار است. به همین دلیل وقتی داوران از شرکت کنندگان می خواهند از صداسازی و به اصطلاح «تیپ گویی» روی تصویر هنرپیشه ها خودداری کنند؛ این شاخص در امتیاز آن ها «شرایط نابرابر» ایجاد می کند. نکته دیگر «سینک» یا «ناسینک» گفتن "کلام" است که البته ربطی به پیر یا جوان بودن شخصیت های اثر ندارد و فنی تخصصی در دوبله  به شمار می رود. در واقع سیلاب بندی دقیق جملات و کلمات روی کلام بازیگر است که سختی کار دوبله را دوچندان می کند و مجالی برای تعیین سطح فنی شرکت کنندگان محسوب می شود. در برخی موارد نیز اظهارنظر داوران این مسابقه (که همگی جزو بزرگان دوبله ایران هستند) شامل جملات کوتاه تکراری است که تفاوت سطح چندانی برای بیننده تلویزیونی مشخص نمی کند. (گرچه همیشه چنین نیست) ایراد دیگر خطاب کردن "نام کوچک" شرکت کنندگان به جای "نام خانوادگی" آن ها در طول مسابقه توسط مجری است که شاید نوعی صمیمیت را بر مسابقه حکمفرما کند؛ اما در شرایطی که شرکت کننده مسن تر از مجری است، لحنی نامناسب و به دور از ادب ایجاد می کند. استفاده از منابع محدود و تکراری (از میان انبوه آثار دوبله شده) در مسابقه، تیتراژ و پایان بندی نه چندان خلاقانه، غیبت برخی بزرگان دوبله چون خسرو خسروشاهی، شهلا ناظریان و ... در بیان خاطرات کوتاه از بزرگان صنعت دوبله و ... از جمله دیگر نقاط ضعف «جادوی صدا» به شمار می رود.

نقاط قوت
اما مسابقه تلویزیونی«جادوی صدا»، 2 بخش مهم و جذاب دارد که از جمله لحظات دیدنی آن به شمار می آید. نخست، معرفی اجمالی بزرگان "درقید حیات" دوبله ایران با نمایش نمونه هایی از دوبله های جاودان آن ها و دوم، یادی از "بزرگان از دست رفته" صنعت دوبله است که برای علاقه مندان جدی سینما شنیدن صداهای ماندگار دوبله ومرور خاطرات دیگر هنرمندان دوبله از هنر آن ها بسیار لذتبخش است  و حکم آرشیوی زیبا و به یادماندنی از صداهایی را دارد که خاطرات بسیاری را زنده می کند. متأسفانه هنرمندان مظلوم و بزرگ دوبله ایران -که تنها برای علاقه مندان جدی تر سینما شناخته شده هستند- نقش بزرگی در معرفی بازیگران و حتی فروش فیلم ها داشته اند و کمتر کسی است که خالق این صداهای ماندگار را روی تصاویر چهره های شناخته شده سینما فراموش کند. بزرگانی که هر یک چون نگینی بر تارک دوبله ایران دست نیافتنی می نمایند. از جمله این هنرمندان فقید می توان به زنده یادان: احمد رسول زاده، حسین معمارزاده، صادق ماهرو، ایرج دوستدار، کاووس دوستدار، ایرج ناظریان، علی کسمایی، اصغر افضلی، عزت ا... مقبلی، فهیمه راستکار، نیکو خردمند و ... اشاره کرد که ای کاش در زمان حیات شان و در برنامه هایی از این دست، از خدمات بی بدیل آن ها بیشتر یاد می شد. در هرحال، کم ترین امتیاز این مسابقه تلویزیونی، معرفی بزرگان دوبله سینما و تلویزیون ایران به نسل آینده است که در همین حد نیز امری بسیار مفید و تأثیرگذار است و زحمات تهیه کنندگی این برنامه تلویزیونی توسط «حسین حسین خانی» را نباید دستکم گرفت.