نقد و بررسی فیلم جاذبه

« جاذبه » یکی از آثاری بود که آلفونسو کارون سالها ایده ساخت آن را در ذهنش داشت اما بنا به گفته خودش، به جهت اینکه قدرت تکنولوژی در زمان شکل گرفتن این ایده در ذهنش به اندازه کافی نبود، از ساختن این فیلم منصرف شده بود تا سال 2009 که جیمز کامرون با فیلم « آواتار » ، انقلابی در جلوه های ویژه کامپیوتری برپا کرد. « آواتار » و تکنیک های جدید خلق جلوه های ویژه و مخصوصاً بخش سه بعدی آن، کارون را مجاب کرد که تکنولوژی مورد نظرش برای ساخت « جاذبه » ظهور کرده و وی می تواند ایده ای که سالها در پی ساختن فیلم براساس آن بوده را فیلم تبدیل کند. حالا « جاذبه » پس از مدتها کار فنی ( مدت زمان فیلمبرداری این اثر معمولی بود اما اقدامات پس از تولید مدتها طول کشید ) ، به اکران در آمده آن هم در حالی که اکثر ستاره های هالیوود به بهانه های مختلف ( از بارداری گرفته تا حوصله نداشتن! ) از بازی در این اثر خودداری کردند و در نهایت نوبت به ساندرا بولاک و جورج کلونی رسید تا در این اثر پردردسر حضور پیدا کنند.

مهندس پزشک برتر ناسا به نام ریان استون ( ساندرا بولاک ) در اولین سفر خود به خارج از کره زمین، به همراه فضانورد با تجربه مت کوالسکی ( جورج کلونی ) به یکی از ماموریت های شاتل اعزام می شوند. اما درست در زمانی که آنها در حال انجام ماموریت هستند، یک تکه از سفینه فضایی متعلق به روسیه به شاتل آنها برخورد کرده و شاتل آنها را نابود می کند. با اینحال ریان پس از این فاجعه زنده زنده مانده اما ارتباطش با زمین و فرمانده قطع می شود و این در حالی است که اکسیژن وی هم در حال اتمام است.

در تاریخ سینما کمتر مشاهده شده که به آثار فضایی " غیر اکشن " بهای کافی داده شود. بدون شک مهمترین اثر فضایی غیراکشن که تبدیل به یکی از ماندگارترین آثار سینما شد « 2001 : یک اودیسه فضایی/ 2001: A Space Odyssey » به کارگردانی استنلی کوبریک بود که کاملاً یک استثناء در تاریخ سینمای علمی – تخیلی محسوب می شود. البته در سالهای اخیر در حوزه فضا، آثار بسیار زیادی اکران شده اند که تقریباً همگی آنها اکشن بودند و توفیق هنری کسب نکرده اند. اما « جاذبه » پس از سالها می تواند یک اتفاق خوشایند در سینمای علمی – تخیلی محسوب شود که خوشبختانه اینبار دیگر قرار نیست صرفاً یک اکشن شلوغ باشد.

« جاذبه » اکثری کاملاً یکدست و جذاب است که به واسطه حضور عوامل کاملا حرفه ای ( که تقریباً همگی آنها سابقه کاندیداتوری اسکار را دارند ) ، 90 دقیقه تماشاگر را درگیر خود می کند و اجازه راحت نفس کشیدن را به مخاطب خود نمی دهد. ما در « جاذبه » در مجموع با 2 بازیگر مواجه هستیم که به شخصیت پردازی بسیار خوبی دارند و انگیزه های رفتاری آنان بطور کامل توسط آلفونسو کارون ( که به همراه پسرش، فیلمنامه نویس این فیلم هم محسوب می شود ) به تصویر کشیده شده و تماشاگر کمترین ضعفی را در این بخش حس نخواهد کرد. کارون به خوبی توانسته تاثیر ترس بر تصمیم گیری های ضعیف شخصیت اصلی داستان را نمایان کند و شخصیت قوی اما شکننده ریان را برای تماشاگر شرح دهد. خوشبختانه کارون شخصیت اصلی داستات را بی جهت در اعماق فضا متحول نمی کند و بی جهت هم آنان را صاحب انگیز نکرده است. به همین جهت مخاطب « جاذبه » خیلی راحت می تواند با شخصیت های فیلم را درک کرده و با آنان کنار بیاید.

« جاذبه » علاوه بر شخصیت پردازی دقیق ، از کارگردانی فوق العاده ای هم بهره می برد که به واسطه حضور آلفونسو کارون و سبک خاص کارگردانی اش، بدون شک تماشاگران را حیرت زده خواهد کرد. کارون به واسطه سبک منحصر به فرد کارگردانی اش، عادت به گرفتن شات های طولانی دارد و از این ویژگی در « فرزندان بشریت / Children of Men » نیز به خوبی استفاده کرده بود. اما اگر شات های طولانی انتهای فیلم « فرزندان بشریت » و دقایق پر تعلیق آن فیلم شما را حیرت زده کرده است، پس باید به تماشای « جاذبه » نشسته و شات های طولانی این فیلم را مشاهده کنید که کاملاً منحصر به فرد و بی نظیر است و مهمتر اینکه در فضایی بی صدا رخ می دهد. کارون در نمای برخورد پسمانده سفینه روسی به شاتل، با وسواس آشنایی که از او سراغ داریم، نمایی طولانی و جذاب را خلق کرده که نفس ها را در سینه حبس می کند . چنانچه موفق به تماشای این فیلم بصورت سه بعدی شوید، نماهای طولانی کارون می تواند واقعاً شما را به وحشت بیندازد!

جلوه های ویژه « جاذبه » یکی از بخش هایی است که از حالا می توان نام آن را به عنوان یکی از گزینه های جدی کسب اسکار مطرح کرد. آلفونسو کارون در بکارگیری جلوه های ویژه در « جاذبه » از افراط پرهیز کرده اما تا جایی که توانسته با تکنیک های مختلف کارگردانی و فیلمبرداری، وهم و ترس را به مخاطب انتقال داده است. پیش از این، استنلی کوبریک در « 2001 : یک اودیسه فضایی » به خوبی موفق شده بود با استفاده از هنر کارگردانی خودش و البته تیم جلوه های ویژه هنرمند فیلم، محیطی بی نظیر توام با ترس را برای تماشاگران به ارمغان بیاورد و حالا پس از گذشت سالها، آلفونسو کارون نیز با بهره گیری از تیم قدرتمند جلوه های ویژه خود، با هنرمندی و ظرافت کامل، تماشاگر را وجد می آورد و در لحظاتی هم وی را به وحشت می اندازد! جلوه های ویژه بروز و چشم نواز « جاذبه » اگرچه عالی است، اما مدیریت و خلاقیت کارون در بکارگیری این تکنولوژی ، ارزش آن را دو چندان کرده و به راحتی می توان لقب " خلاقانه ترین جلوه های ویژه " سال را به این فیلم نسبت داد.

بازیگران « جاذبه » که تعداد آنها فقط دو نفر هست ( صرف نظر از صدای مرکز کنترل که توسط اِد هریس صداگذاری شده ) ، در نقشهایشان عالی هستند. ساندرا بولاک در نقش ریان، یکی از بهترین روزهای بازیگری خودش را پشت سر گذاشته و به نظرم اگر آکادمی اسکار توانسته به واسطه حضور وی در فیلم « نقطه کور / The Blind Side » اسکاری به او اهدا کند، پس حتما می تواند برای فیلم « جاذبه » نیز یک مجسمه دیگر ، اما اینبار با شایستگی بیشتر، به وی اهدا کند چراکه بولاک در فیلم « جاذبه » به مراتب تحسین برانگیز تر از « نقطه کور » ظاهر شده است. بولاک به استادی موفق شده تا سیمای زنی که در اعماق فضا دچار یاُس شده و درماندگی به وضوح در چهره اش قابل مشاهده است را به تصویر بکشد. بازی تحسین برانگیز ساندرا بولاک در « جاذبه » چنانچه پس از سالها ، اعضای آکادمی به یک فیلم علمی و تخیلی روی خوش نشان بدهند، می تواند منجر به دریافت دومین اسکار برای وی شود. جورج کلونی در نقش مت کوالسکی ، اگرچه حضور پر رنگی ندارد و تنها دقایقی وی را حال راهپیمایی در فضا می بینیم ، اما مثل همیشه قابل قبول است. اصولاً کمتر می توان جورج کلونی را در نقشی مشاهده کرد و از آن لذت نبرد هرچند آن نقش کوتاه باشد!

« جاذبه » همانند6« زندگی پای / Life of Pi » فیلمی درباره خودشناسی ، ایمان و یافتن دلیل برای زنده ماندن و زندگی کردن است. کارون با ساخت « جاذبه » علوه بر دستاوردهای جذاب و تحسین برانگیزی که در بخش فنی داشته، در بخش روایت داستان و شخصیت پردازی نیز به توفیق رسیده است. کارون با مدیریت و تسلط خود بر کارگردانی و همچنین تیم حرفه ای که در اختیار داشته، موفق به ساخت فیلمی شده که از همین حالا به راحتی می توان نامش را به عنوان یکی از کاندیداهای اصلی اسکار ، مخصوصاً در بخش های بازیگری ، کارگردانی، جلوه های ویژه و فیلمبرداری مطرح کرد. لذت تماشای « جاذبه » تجربه ای است که به هر سینما دوستی توصیه می کنم حداقل یکبار آن را امتحان کند چراکه امکان ندارد با تماشای « جاذبه » بتوانید از آن لذت نبرید!

اما سوال اینجاست که آیا آکادمی اسکار هنوز قصد دارد نسبت به آثار علمی – تخیلی بی توجه باشد؟