یادداشتی بر فیلم کشتی / زیردریایی: سینمایی علیه جنگ و برای عشق

ولفگانگ پترسن کارگردانان جوان سینمای آلمان، در آثار خود اغلب به موضوع‌هایی چون تنهایی، انزوای اجتماعی، عدم توانایی برقراری رابطه با دیگران، ترس، شخصیت پریشی، مسائل اجتماعی و آسیب‌شناسی زندگی مدرن می‌پردازند. پس از این که کارگردانان صاحب سبکی چون الکساندر کلوگه، راینر ورنر فاسبیندر و ورنرهرتسوگ که نمایندگان "سینمای نوین آلمان" در سال‌های ۶۰ و ۷۰ قرن پیش بودند، خوش درخشیدند، در دهه‌ی هشتاد، تنها چند فیلم توانستند نگاه‌ها را به سوی سینمای این کشور جلب کنند: فیلم "کشتی"، اثر ولفگانگ پترسن (Petersen (Wolfgang و "آسمان برفراز برلین" از کارگردان پر آوازه‌ی آلمانی ویم وندرز (Wim Wenders) از جمله‌ی این فیلم‌ها هستند.

درون‌مایه‌ی این دو فیلم در عین حال که در تضاد باهم‌اند، یک دیگر را نیز تکمیل می‌کنند: فیلم ضد جنگ "کشتی" که در سال ۱۹۸۱ بر اساس رمانی به همین نام از نویسنده ی آلمانی لوتار گونتر بوخ هایم، ( Lothar-Günther Buchheim) ساخته شد، زندگی گروهی ملوان جنگی را در یک زیردریایی آلمانی که در انتظار حمله به دشمن‌اند، دستمایه قرار داده است. فیلم "آسمان برفراز برلین" که به عنوان نوعی ابراز عشق به بشریت تلقی شده، در سال ۱۹۸۷ به روی پرده‌ی سینماهای جهان غرب رفت. این فیلم، در عین حال به واقعیت‌های جامعه‌ی آلمان در این دهه می‌پردازد.

این فیلم محصول ۱۹۸۱ و ساخته ولفگانگ پترسون است كه علاوه بر دریافت چهار جایزه داخلی موفق به كاندیدا شدن در شش رشته اسكار شد. پترسون، جان براون و جف دیوید سن نویسندگان فیلمنامه هستند. فیلم براساس رمانی نوشته لوتار گونتر بوخهایم ساخته شده است. رمان بوخهایم نیز به مانند فیلم اثری موفق و پرفروش محسوب می شود.یورگن پووخنو، هربرت گرونه مایر، كلاوس ونه مان، هربرتوس بنگس، مارتین زمرگولد و اروین لدر بازیگران این فیلم جنگی هستند. یوست واكانو فیلمبردار فیلم است. قدرت او در ثبت لحظات وخیم جنگ واقعاً ستودنی است.

كلاوس دولدینگر آهنگی برای فیلم ساخته است كه به خوبی انتقال دهنده فضای دشوار جنگ است. «زیردریایی» در صدر فهرست فیلم های موفق و پرهزینه دهه ۱۹۸۰ آلمان غربی است كه در خارج از مرزهای این كشور نیز موفقیت عمده ای را برای پترسون به همراه آورد و او را به سمت و سوی هالیوود كشاند.این كارگردان آلمانی همان سازنده فیلم های پرفروش «تروا» و «پس فردا» است كه هر دو آثاری موفق و برجسته هستند. جنگ، جهنم است. پترسون در فیلم «زیردریایی» در وهله نخست همین نكته را می گوید. «زیردریایی» جهنمی را به تصویر می كشد كه مهم نیست متعلق به كدام طرف از نیروهای جنگنده باشد. او قبل از هر چیز موقعیتی را در جنگ خلق می كند كه از فضای جنگ یك جهنم به تصویر می كشد. «زیردریایی» لقب بهترین فیلم تاریخ سینما را كه در مورد یك زیردریایی ساخته شده با خود به همراه دارد. در زیردریایی موقعیتی دشوار از زمان جنگ به نمایش گذاشته می شود. زمان سال ۱۹۴۱ است. گرونه مایر در نقش یك خبرنگار جنگی به نام ستوان ورنر در ماموریت به سر می برد. ماموریت این خبرنگار و زیردریایی آلمانی «یو ۹۶» به فرماندهی كاپیتان است. همین كه زیردریایی بندر لاروشل در نورماندی را ترك می كند مورد حمله قرار می گیرد. شدت حملات به گونه ای است كه كاپیتان مجبور است زیردریایی را به اعماق ناشناخته هدایت كند.

پس از بالا آمدن قصد دارد زیردریایی صدمه دیده را به لاروشل برساند كه دستور می دهند به طرف بندر لاسپتسیا در ایتالیا ببرد. در این مسیر نیز از سوی هواپیماهای جنگی دشمن مورد حمله قرار می گیرد. شدت حملات به حدی است كه زیردریایی به گل می نشیند.

با تلاش های سرمهندس و سرمكانیك زیردریایی بالا می آید و كاپیتان آن را به لاروشل بازمی گرداند. اما این خاتمه ماجرا نیست، زیردریایی طی یك حمله از سوی هواپیماهای متفقین نابود می شود و سرنشینان آن اغلب كشته می شوند. تمامی ایده پترسون در فیلمش در این خلاصه می شود كه آلمان را به عنوان مقصر اصلی جنگ جهانی دوم معرفی كند. پترسون می خواهد قبل از هر چیز بگوید جنگ بد است، صلح خوب است و برای القای این جمله كلیشه ای از هیچ كوششی فروگذار نمی كند. همین ایده به موفقیت بین المللی فیلم كمك زیادی می كند به حدی كه چندین بار اكران بین المللی می گیرد.