پرتره زمانه یک کودک

نفس کار جدید «نرگس آبیار» قوی‌تر و صریح‌تر از فیلم قبلی او ـ شیار ۱۴۳ ـ فیلمی ضدجنگ است، آنقدر صریح که نیازی نبود تا در مصاحبه مطبوعاتی‌اش اعلام کند که فیلمساز ارزشی (به معنی رایج آن) نیست. مصاحبه‌ای که افسوس «حاتمی‌کیا» را در پی داشت و موضع‌گیری او را که گفته بود: «این حرف درست نیست که می‌گویند سینماگر باید بدون ایدئولوژی باشد. ارزشی بودن مگر بد است؟ مگر بد است کسی ارزش‌های خود را داشته باشد؟»

فیلم نفس که از زاویه دید دخترک فیلم روایت می‌شود یک تلاش موفق برای نمایش زمانه و رویاها و آرزوهای یک دخترک است، در بحبوحه انقلاب و جنگ از حلبی‌آبادهای کرج و تهران تا روستاهای یزد و تا میان کولی‌های هندی. استفاده از انیمیشن برای روایت ذهنیت‌ها و رویاهای کودک هم به جذاب‌تر شدن و موفق بودن این تجربه کمک شایان توجهی کرده و استفاده خوب از نور و رنگ و بازی‌های خوب و فضای باورپذیر کار نشان از آشنایی و احاطه و تسلط کارگردان بر موضوع فیلم و اجرای کار دارد. آبیار با این کار، خود را به عنوان یک کارگردان تثبیت می‌کند و ثابت می‌کند که موفقیت و درخشش شیار ۱۴۳ اتفاقی نبوده است.

من رمان را نخوانده‌ام اما گذر عجولانه فیلم از مقاطعی همانند سخنرانی امام در بهشت زهرا اگر تعمدی نباشد (برای سیاسی نشدن یک کار کودکانه) یا حاصل کم کردن زمان فیلم در تدوین (به گفته خود خانم آبیار) جزو نقاطی است که ریتم فیلم را با افت ناگهانی مواجه می‌کند و نپرداختن به آن بهتر از این مقدمه چینی برای هیچ است.

نکته دیگر صحنه کلاس قرآن و معلم بدخلق آن و تهدید عجیب انداختن بچه میان مارها به اغراق فیلم‌های ضددینی نزدیک‌تر است تا فضای رئال و کودکانه و یا فانتزی این فیلم. حتی اگر چنین صحنه‌ای و چنین معلم نامعقولی ریشه در خاطرات شخصی نویسنده و حقیقت داشته باشد مابه ازای آن در جهان فیلم بدون شخصیت‌پردازی تبدیل به تیپ شناخته شده‌ای می‌شود که با کلیت کار در تضاد یا تنافر است. نکته اینکه فضاسازی وهم انگیز چنین کلاس قرآنی می‌توانست از زاویه دید کودک مطرح شود تا اینکه اغراق و بزرگنمایی در صحنه واقعی نشان داده شود.

کوتاه سخن آنکه این تجربه فانتزی و کودکانه جزو آثار ماندگار سینمای ایران خواهد بود و امید است با اکران مناسب دیده هم بشود نه اینکه همانند فیلم‌هایی چون «تنهای تنهای تنها» در اکرانی نامناسب و نمایش تلویزیونی نامناسب‌تر نادیده بماند و بسوزد.

شما نیز می‌توانید نقدها و یادداشت‌های خود درباره آثار سینما و تلویزیون را با نام خودتان در منظوم (معتبرترین مرجع نقد سینما و تلویزیون ایران) منتشر کنید. هم‌اکنون مطالب خود را به آدرس ایمیل Admin@Manzoom.ir برای ما ارسال کنید.

نقد، یادداشت، تحلیل، بررسی و معرفی منتقدین از فیلم‌های سینمایی، سریال‌ها و برنامه‌های تلویزیونی ایرانی را در صفحه نقد فیلم سایت منظوم مرجع سینما و تلویزیون ایران بخوانید.  [منظوم تنها ناشر نقدها است و این به معنای تایید دیدگاه منتقدان نیست.]